21. Hukuk Dairesi 2016/16034 E. , 2018/4225 K.

[İctihat]

21. Hukuk Dairesi 2016/16034 E. , 2018/4225 K.

'İçtihat Metni'
MAHKEMESİ : ...... Mahkemesi

Davacı, davalılardan işverenlere ait işyerinde geçen çalışmalarının tespitine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme ilamında belirtildiği şekilde, isteğin kısmen kabulüne karar vermiştir.
Hükmün davacı ile davalılar ve dahili davalılardan ...............Şirketi vekillerince temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan sonra düzenlenen ...... dosyadaki ...... okundu, işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar verildi.

TÜRK MİLLETİ ADINA

KARAR

1- Dosyadaki yazılara, toplanan delillere, hükmün dayandığı gerektirici nedenlere göre davacının tüm temyiz itirazlarının reddine,
2- Davalıların temyizine gelince, dava, davacının 1979 yılı ...... ayından 31.01.2010 tarihine kadar davalılara ait işyerinde geçen ve davalı ...... bildirilmeyen ......lı çalışmasının tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, davanın kısmen kabulü ile “1-a)...... 1979-1985 dava dönemi itibarı ile çalışma iddiası ispatlanamadığından bu dönem itibarı ile talebin REDDİNE,
b)1985-31.12.1999 dava dönemi itibarı ile talebin hak düşürücü süre nedeni ile REDDİNE,
c)01.01.2000-31.01.2010 dava dönemi itibarı ile hizmet tespit talebinin KABULÜNE, ...... SS nolu davacı ...'ın......... adresinde bulunan ve kurumda tescilsiz ............Ticaret Limited Şirketi, ...............Şirketi ve ...'ne ait değnekçilik iş yerinde sürekli ve kesintisiz olarak asgari ücretle 3630 gün çalıştığı ve bu çalışmanın ...... bildirilmediğinin tespitine,” karar verilmiştir.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden, davacının 1975 yılından 22.03.1981 tarihine kadar dava dışı değişik işyerlerinden hizmetinin bildirildiği, davalılara ait işyerlerinden bildirilen çalışmasının olmadığı anlaşılmaktadır.
506 ve 5510 sayılı Yasalar kapsamında ......lılığın oluşması yönünden ilk koşul hizmet akdinin unsurlarının bulunmasıdır. Bu açıdan hizmet akdinin nasıl bir akit olduğu ve......... hukuku bakımından hangi unsurlara haiz olması gerektiği ve diğer sözleşme türlerinden farklarının irdelenmesi gerekmektedir.
Davanın yasal dayanağı olan 506 sayılı Kanunun 2.maddesinde genel bir tanım yapılarak, bir hizmet akdine (iş sözleşmesine) dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanların bu Kanuna göre “......lı” sayılacağı belirtildikten sonra, 3. maddesinde bu Kanunun uygulanmasında ......lı sayılmayacak kimseler ile bazı ...... kollarının uygulanmayacağı kimseler açıklanmış, 4. maddesinde, bu Kanunun uygulanmasında 2. maddede belirtilen ......lıları çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler “işveren” olarak tarif edilmiş, 6.maddede de, çalışanların işe alınmalarıyla kendiliğinden ......lı olacakları hüküm altına alınmıştır. Anılan Kanun kapsamında ......lı sayılmanın koşulları; iş sözleşmesine göre çalışma, sözleşmede öngörülen edimin (hizmetin) işverene ait işyerinde veya işyerinden sayılan yerlerde görülmesi, 3. maddede belirtilen “......lı sayılmayan” kişilerden olunmamasıdır. Bununla birlikte iş sözleşmesi, pozitif hukukumuzda Borçlar Kanununun 313 – 354. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre, sözleşme; işçinin belirli veya belirsiz bir zaman süresince hizmet görmeyi, iş sahibinin de kendisine ücret ödemeyi taahhüt ettiği bir akit olarak tanımlanmış, aksine hüküm bulunmadıkça, sözleşmenin özel şekle tabi olmadığı belirtilmiş, ücretin, zaman itibarıyla olmayıp yapılan işe göre verilmesi durumunda da işçinin belirli veya belirsiz bir zaman için alınmış veya çalışmış olduğu sürece akdin “parça üzerine hizmet” veya “götürü hizmet” adı altında varlığını koruduğu açıklanmıştır.
Belirtilmelidir ki, baskın olan bilimsel ve yargısal görüşlere göre, iş sözleşmesinin ayırt edici ve belirleyici özelliği, “zaman” ile “bağımlılık” unsurlarıdır. Zaman unsuru, çalışanın iş gücünü belirli veya belirsiz bir süre içinde işveren veya vekilinin buyruğunda bulundurmasını kapsamaktadır ve anılan sürede buyruk ve denetim altında (bağımlılık) edim yerine getirilmektedir. Bağımlılık ise, her an ve durumda çalışanı denetleme veya buyruğuna göre edimini yaptırma olanağını işverene tanıyan, çalışanın edimi ile ilgili buyruklar dışında çalışma olanağı bulamayacağı nitelikte bir bağımlılıktır. İş sözleşmesinde çalışan, emeğini iş sahibinin emrine hazır bulundurmaktadır ve ücret, yapılan faaliyetin karşılığı olarak ödenmektedir.
Somut olayda, tanık sözlerinden davacının yaklaşık 10 yıldır (2000 yılından sonra) ...... istikametinde seyreden hem davalıların araçlarına hem de diğer araçlara değnekçilik olarak tabir edilen yolcu temin etme işini yaptığı ve bu işin karşılığında ............ başına 50 kuruş, 1,00 Lira civarında ücret aldığı, davacının çalıştığını beyan ettiği adreste davalılara ait herhangi bir işyerinin bulunmadığı anlaşılmış olup davacı ile davalılar arasında hizmet akdinin unsurlarından olan zaman ve bağımlılık unsurlarının bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulduğunda; davanın tümden reddi gerekirken davanın kısmen kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O halde, temyiz eden davalıların bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz edenlerden davalı ... ......... Şti.'ne ve dahili davalı ...............Şirketi'ne iadesine, aşağıda yazılı temyiz harcının temyiz edenlerden davacıya yükletilmesine, 25.04.2018 gününde oybirliğiyle karar verildi.