21. Hukuk Dairesi 2017/4863 E. , 2018/3345 K.

[İctihat]

21. Hukuk Dairesi 2017/4863 E. , 2018/3345 K.

'İçtihat Metni'
MAHKEMESİ : ... ... Mahkemesi 33. Hukuk Dairesi

K A R A R

A)Davacı İstemi:
Dava, 01.03.1983 tarihinden itibaren ...lı olduğunun tespitine karar verilmesi istemine ilişkindir.
B)Davalı Cevabı:
Davalı ... vekili özetle; davanın hak düşürücü süre içinde açılmadığını, ... fer-i müdahil olması gerektiğini, çalışma iddiasının ispatlanması gerektiğini belirterek, davanın reddini istemiştir.
Davalı davaya cevap vermemiştir.
C)İlk Derece Mahkemesi Gerekçesi ve Kararı:
İlk Derece Mahkemesince ; “ Dosya kapsamından davacının işe giriş bildirgesinin bulunduğu, yöntemince düzenlenip ...a verilen işe giriş bildirgesinin kişinin işe alındığını gösterir ise de, fiili çalışmasının varlığını ortaya konulması açısından tek başına yeterli olmadığı, davacı tanıklarının beyanlarının davacının iddiası ile örtüştüğü, yine bu tanıklardan ...lu ... Uysal'ın ... celp edilen şahsi sicil dosyaları incelendiğinde de davacıdan önce 01/01/1983 tarihinde aynı işyerinde çalıştığı, bu itibarla beyanlarına itibar edilmesi gerektiği, yine ...... Şentürk'ün 1983/1. Dönem ...larında isminin yer aldığı, Tanık beyanları ve toplanan delillerden davacının işe giriş bildirgesindeki işe giriş tarihi olarak davalı ...a bildirilen 01/03/1983 tarihinde fiilen işe başladığı kanaatine varılmış olup ” gerekçesiyle “ Davanın KABULÜNE, Davacının ... iş yeri sicil nolu işyerinden ... başlangıç tarihinin ... yaşını doldurduğu 03.11.1987 olduğunun TESPİTİ ile, 01.03.1983 tarihli çalışmasının prim ödeme gün sayısı hesabında dikkate alınması gerektiğinin TESPİTİNE, ” karar verilmiştir.
İstinaf Başvurusu;
Davalı ... vekili; davanın hak düşürücü süre içinde açılmadığını, ... fer-i müdahil olması gerektiğini belirterek, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasını istemiştir.
D)... Mahkemesi Gerekçesi ve Kararı:
... Mahkemesince “ 01.03.1983 tarihli işe giriş bildirgesinin 27.06.1983 tarihinde ...a verildiği, 120375 kayıt numarası ile ... kayıtlarına işlendiği, ... tarafından kayda alınarak davacının sicil dosyasında bulundurulan bildirgenin sahte olduğu yönünde herhangi bir iddianın ve kanıtın bulunmadığı, fiili çalışma olgusunun ilk derece mahkemesi tarafından dinlenen ... tanıkları ... Uysal, ... Şentürk ve ...'in beyanları ile ispatlanmış olduğu, bildirgenin ... kayıtlarına işlenmiş olması nedeniyle ... yıllık hak düşürücü sürenin söz konusu olmadığı, bildirilen ...lılığın priminin ödenmesinin denetlenmesi yükümlülüğünün ...da olduğu, ” gerekçeleriyle “ Davalı ... istinaf başvurusunun esastan reddine, ” karar verilmiştir.
E)Temyiz:
Davalı ... vekili “ Hakdüşürücü süre geçmiştir. Sadece işe giriş bildirgesinin varlığı çalışmanın ispatı değildir. Aleyhimize vekalet ücreti ve masrafa hükmedilemez. ” gerekçesiyle temyiz yoluna başvurmuştur
F) Delillerin Değerlendirilmesi ve Gerekçe:
Davanın yasal dayanağını oluşturan 506 sayılı Yasa'nın 108.maddesinin 1. fıkrasında; ' Malullük, yaşlılık ve ... ...larının uygulanmasında nazara alınacak ...lılık süresinin başlangıcı, ...lının, yürürlükten kaldırılmış 5417 ve 6900 sayılı kanunlara veya bu kanuna tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihtir.' hükmü düzenlenmiştir.
Bir kimsenin ...lı sayılabilmesi için ...lı işe giriş bildirgesinin varlığı yeterli değildir. Aynı zamanda o kimsenin Yasa'nın belirlediği biçimde (506 sayılı Yasa'nın 2. maddesi ve 5510 sayılı Yasa'nın 4/a maddesi) eylemli olarak çalışması da koşuldur. Bu yön 506 sayılı Yasa'nın 6. maddesi ile 5510 sayılı Yasa'nın 7/a maddesinde ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 1999/21-549-555, 2005/21-437-448 ve 2007/21-306-320 sayılı kararlarında da vurgulanmıştır. Bu bakımdan davacının işyerinde eylemli olarak çalışıp çalışmadığının yöntemince araştırılması gerektiği ortadadır. Fiili veya gerçek çalışmayı ortaya koyacak belgeler, işe giriş bildirgesiyle birlikte 506 sayılı Yasa’nın 79. maddesinde belirtilen ...lının gün sayısını, kazanç durumunu, çalışma tarihleriyle birlikte ortaya koyan ... ... gün bilgileri ile Sosyal ... İşlemleri Yönetmeliği’nin 17. maddesinde belirtilen 4 ... prim ...ları gibi ...a verilmesi zorunlu belgelerdir. Yöntemince düzenlenip süresi içerisinde ...a verilen işe giriş bildirgesi, kişinin işe alınmış olduğunu gösterirse de fiili çalışmanın varlığının ortaya konulması açısından tek başına yeterli kabul edilemez. ...lılıktan söz edebilmek için, çalışmanın varlığı, Yargıtay uygulamasında 506 sayılı Yasanın 79/10. maddesine dayalı ...lılığın tespiti davaları yönünden kabul edilen ilkelere uygun biçimde belirlenmelidir. Zira, ...lılığın başlangıcına yönelik her dava ...lılığın tespiti istemini de içerir. Aksine düşünce, özellikle yaşlılık aylığının kabulü için öngörülen ...lılık süresi yönünden çalışanlar ile çalışmayanlar arasında adaletsiz ve haksız bir durum yaratır. Bu nedenle, işe giriş bildirgesinin verildiği ancak yasal diğer belgelerin bulunmadığı durumlarda çalışma olgusunu ortaya koyabilecek inandırıcı ve yeterli kanıtlar aranmalı, kamu düzenine dayalı bu tür davalarda hakim, görevi gereği doğrudan soruşturmayı genişleterek ...lılık koşullarının oluşup oluşmadığını belirlemelidir. Bu yön, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 16.9.1999 gün 1999/21-510-527, 30.6.1999 gün 1999/21-549-555, 5.2.2003 gün 2003/21-35-64, 15.10.2003 gün 2003/21-634-572, 3.11.2004 gün 2004/21-480-579 ve 2004/21-479-578, 10.11.2004 gün 2004/21-538 ve 1.12.2004 gün 2004/21-629 sayılı kararlarında da vurgulanmıştır.
Bu tür davalar yalnızca bir günlük çalışmanın tespitinden ibaret olarak görülmemeli, bir günlük çalışmanın kabulü ile saptanacak ...lılık başlangıcının ...lıya sağlayacağı ...lılık süresi ile birlikte kazandıracağı haklar dikkate alınmalı ve giriş bildirgesi ile birlikte eylemli çalışmanın bulunup bulunmadığı özellikle belirlenmeli, buna göre dönem ...sunda yer alan ve davacının talep ettiği tarihte çalışması mevcut tanıklar ile gerektiğinde komşu işyerleri çalışanları olduğu kayıtlarla ya da kolluk yolu ile yaptırılacak araştırma ile belirlenen kimselerin beyanlarına başvurulmalı, sonucuna göre karar verilmelidir.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden; 03/11/1969 doğumlu davacının, bildirgedeki işe giriş tarihi olan 01/03/1983 tarihinde ... yaşında olduğu, işe giriş bildirgesinin, ... sicil numaralı,Sakarya Cad. No:35 ... adresindeki ... ünvanlı işyerinden 27.06.1983 tarih, 120375 kayıt numarası ile ...a verildiği, ... tesisatı yapımı işyerinin 01/01/1983-10/07/1986 tarihleri arasında yasa kapsamında olduğu, ... sicil numaralı işyerinden 1983/1-2-3 dönem ...su verildiği, ... tanıklarından ... Uysal'ın 01/01/1983 tarihinden itibaren 159 gün çalışması olduğu “kendisinin usta olarak çalıştığını, davacının da kendisinin yardımcısı olduğunu” ifade ettiği, tanık ...'in 1983/1. Dönem ...sunda 29 gün çalışması olduğu, “kendisi ayrıldıktan sonra davacının çalışmaya başladığını ve davacıyı görmediğini arkadaşların söylediğini” beyan ettiği, tanık ... Şentürk'ün 1983/1. Dönem ...sunda isminin yer aldığı “davacıyla birlikte çalıştıklarını” ifade ettiği, davacının hizmet cetvelinde 1988/2. dönemde başlayan 4/a çalışmalarının, toplamının 3896 gün, 2336 gün 4/B çalışması olduğu, eylemli çalışma olgusu yeterli ve gerekli bir araştırmayla sağlıklı bir biçimde belirlenmeden davanın kabulüne karar verildiği anlaşılmaktadır.
Somut olayda uyuşmazlık,fiili çalışma olgusunun yöntemince kanıtlanmış olup olmadığı, mahkemece bu yönde yapılan inceleme ve araştırmanın hükme yeterli bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır. Talep tarihinde davacının ... yaşında olması, ... tanıklarından ... Uysal'ın “kendisinin usta olarak çalıştığını, davacının da kendisinin yardımcısı olduğunu” ifade etmesi karşısında ,... yaşında bir çocuğun ... tesisatı yapımı işyerinde üretime yönelik mi ,yoksa bir ... ve sanatın öğrenilmesi amacıyla mı çalıştığı, hususu irdelenmeden sonuca gidilmiş olması hatalı olmuştur.
Taraflar arasındaki ilişkinin niteliği belirlenirken, başka bir ifade ile, davacının belirtilen devrede ... olup-olmadığına karar verilirken, çalışma ilişkisine bakılarak karar verilmelidir. Akdi ilişkinin üstün niteliği çalışma olgusu değil, ...lıya bir ... ve sanatın öğretilmesi ise ...lıktan bahsedilebilecektir. ..., işyerinde üretimle ilgili çalışmalara bilfiil katılıyor, ... ve sanat eğitimi arka planda tutuluyorsa, bu durumda ...lık ilişkisinden söz edilemeyecektir.
Bu durumda Mahkemece yapılacak iş; başka ... tanıklarının tanık olarak beyanına başvurmak, mümkün olmaması halinde komşu işyeri tanığı araştırmak, dinlenen ve birlikte çalıştıklarını ifade eden iki tanıktan tekrar davacının çalışmasının niteliğini sormak, talep tarihinde ... yaşında olan davacının o tarihte öğrenci olup olmadığını araştırmak, öğrenim durumuna ilişkin kayıtları getirtmek suretiyle çalışma olgusunu irdelemek, davacının ... sicil numarasının ... hangi ünitesince verildiği ve hangi yılın serilerinden olduğunu sormak, işe giriş bildirgesinin aslını getirtip imza incelemesi yaptırtmak, çalışma olgusunu somut ve inandırıcı bilgilere dayalı şekilde 506 sayılı Yasanın 2, 6, 9 ve 79/8. maddeleri gereğince ortaya koyduktan sonra davanın nitelikçe kamu düzenini ilgilendirdiği nazara alınıp araştırma genişletilerek sonucuna göre karar vermekten ibarettir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksızın eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davalı ... vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile yeniden hüküm kurulması gerekirken, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, temyiz olunan ... Mahkemesi kararının, yukarıda yazılı sebepten dolayı kaldırılarak, ilk derece mahkemesi kararının bozulmasına karar vermek gerekmiştir.
G)Sonuç:
Temyiz olunan ... Mahkemesi kararının, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı 6100 sayılı HMK'nun 373/1. maddeleri uyarınca KALDIRILMASINA, ilk derece mahkemesi kararının yukarıda belirtilen nedenle (BOZULMASINA), dosyanın ilk derece mahkemesine, kararın bir örneğinin de ... Mahkemesine gönderilmesine, 05/04/20... gününde oy birliğiyle karar verildi.