21. Hukuk Dairesi 2018/4466 E. , 2018/9326 K.

[İctihat]

21. Hukuk Dairesi 2018/4466 E. , 2018/9326 K.

'İçtihat Metni'
MAHKEMESİ : ........ ........ Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi


K A R A R

A)Davacı İstemi:
Dava, 14/04/1975 tarihinde asgari ücret ile 1 gün çalıştığının tespitine karar verilmesi istemine ilişkindir.
B)Davalı Cevabı:
Davalı ............ Kurumu vekili özetle;bu tür davaların kamu düzenine ilişkin olduğunu, titizlikle incelenmesi gerektiğini beyanla davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C)İlk Derece Mahkemesi Gerekçesi ve Kararı:
İlk derece mahkemesince ; “Davalı işveren........Sönmez'e ait........ işyerinden verilmiş 1975/1. dönem bordrosunda adı geçen tek kişi ........ Altınörs olup ........ Altınörs'ün 10/04/2007 tarihinde ölmesi nedeniyle bordro tanığı sıfatıyla Mahkememizce dinlenememiştir. Ancak talimatla ifadelerine başvurulan 2 şahıs; davacının ........ köyüne bir ekip olarak gelip harita demiryolları işlerinde 1974-1975 yıllarında çalışması nedeniyle tanıdıklarını beyanla davacının çalışmalarını doğrulamışlardır.” gerekçesiyle “Davanın KABULÜ ile, 14/04/1975 tarihinin davacının sigortalılık başlangıç tarihi olarak tespitine, Davalı........Sönmez hakkında açılan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına,” karar verilmiştir.
İstinaf Başvurusu;
Davalı Kurum vekili istinaf dilekçesinde, Kurumun dava açılmasına sebebiyet vermediğini, hizmet tespiti hususunda yöntemince araştırılma yapılması gerektiğini ileri sürmektedir.
D)........ Mahkemesi Gerekçesi ve Kararı:
........ Mahkemesince ''İlk derece mahkemesince yapılan yargılama, dosya kapsamı, mevcut delil durumu dikkate alındığında, Anayasal ............ hakkı kapsamında, davacının kimlik bilgilerini içerir, yasal süresinde Kuruma intikal etmiş ve sahteliği de ileri sürülmeyen işe giriş bildirgesi, veriıen sicil numarasının aynı yıl serilerine ait bulunması ile dinlenen tanıklarının beyanlarından da, dava konusu işe başlama tarihinde fiili çalışmanın kanıtladığı görülmekle, mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşıldığından, ” gerekçesiyle
“ Davalı Kurum vekilinin istinaf isteminin 6100 sayılı HMK'nın 353/1-b.1 maddesi uyarınca ESASTAN REDDİNE,” karar verilmiştir.
E)Temyiz:
Davalı Kurum vekili “ Yerel Mahkemece bu hususlar gözetilmeksizin, eksik incelemeyle davanın kısmen kabulüne karar verilmesi yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmektedir.” gerekçeleriyle temyiz yoluna başvurmuştur
F) Delillerin Değerlendirilmesi ve Gerekçe:
Davanın yasal dayanağını oluşturan 506 sayılı Yasa'nın 108.maddesinin 1. fıkrasında; ' Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında nazara alınacak sigortalılık süresinin başlangıcı, sigortalının, yürürlükten kaldırılmış 5417 ve 6900 sayılı kanunlara veya bu kanuna tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihtir.' hükmü düzenlenmiştir.
Bir kimsenin sigortalı sayılabilmesi için sigortalı işe giriş bildirgesinin varlığı yeterli değildir. Aynı zamanda o kimsenin Yasa'nın belirlediği biçimde (506 sayılı Yasa'nın 2. maddesi ve 5510 sayılı Yasa'nın 4/a maddesi) eylemli olarak çalışması da koşuldur. Bu yön 506 sayılı Yasa'nın 6. maddesi ile 5510 sayılı Yasa'nın 7/a maddesinde ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 1999/21-549-555, 2005/21-437-448 ve 2007/21-306-320 sayılı kararlarında da vurgulanmıştır. Bu bakımdan davacının işyerinde eylemli olarak çalışıp çalışmadığının yöntemince araştırılması gerektiği ortadadır. Fiili veya gerçek çalışmayı ortaya koyacak belgeler, işe giriş bildirgesiyle birlikte 506 sayılı Yasa’nın 79. maddesinde belirtilen sigortalının gün sayısını, kazanç durumunu, çalışma tarihleriyle birlikte ortaya koyan aylık sigorta gün bilgileri ile ........İşlemleri Yönetmeliği’nin 17. maddesinde belirtilen 4 aylık prim bordroları gibi Kuruma verilmesi zorunlu belgelerdir. Yöntemince düzenlenip süresi içerisinde Kuruma verilen işe giriş bildirgesi, kişinin işe alınmış olduğunu gösterirse de fiili çalışmanın varlığının ortaya konulması açısından tek başına yeterli kabul edilemez. Sigortalılıktan söz edebilmek için, çalışmanın varlığı, Yargıtay uygulamasında 506 sayılı Yasanın 79/10. maddesine dayalı sigortalılığın tespiti davaları yönünden kabul edilen ilkelere uygun biçimde belirlenmelidir. Zira, sigortalılığın başlangıcına yönelik her dava sigortalılığın tespiti istemini de içerir. Aksine düşünce, özellikle yaşlılık aylığının kabulü için öngörülen sigortalılık süresi yönünden çalışanlar ile çalışmayanlar arasında adaletsiz ve haksız bir durum yaratır. Bu nedenle, işe giriş bildirgesinin verildiği ancak yasal diğer belgelerin bulunmadığı durumlarda çalışma olgusunu ortaya koyabilecek inandırıcı ve yeterli kanıtlar aranmalı, kamu düzenine dayalı bu tür davalarda hakim, görevi gereği doğrudan soruşturmayı genişleterek sigortalılık koşullarının oluşup oluşmadığını belirlemelidir. Bu yön, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 16.9.1999 gün 1999/21-510-527, 30.6.1999 gün 1999/21-549-555, 5.2.2003 gün 2003/21-35-64, 15.10.2003 gün 2003/21-634-572, 3.11.2004 gün 2004/21-480-579 ve 2004/21-479-578, 10.11.2004 gün 2004/21-538 ve 1.12.2004 gün 2004/21-629 sayılı kararlarında da vurgulanmıştır.
Bu tür davalar yalnızca bir günlük çalışmanın tespitinden ibaret olarak görülmemeli, bir günlük çalışmanın kabulü ile saptanacak sigortalılık başlangıcının sigortalıya sağlayacağı sigortalılık süresi ile birlikte kazandıracağı haklar dikkate alınmalı ve giriş bildirgesi ile birlikte eylemli çalışmanın bulunup bulunmadığı özellikle belirlenmeli, buna göre dönem bordrosunda yer alan ve davacının talep ettiği tarihte çalışması mevcut tanıklar ile gerektiğinde komşu işyerleri çalışanları olduğu kayıtlarla ya da kolluk yolu ile yaptırılacak araştırma ile belirlenen kimselerin beyanlarına başvurulmalı, sonucuna göre karar verilmelidir.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden; 06/01/1959 doğumlu davacının, talep tarihinde 16 yaşında olduğu,14/04/1975 tarihli işe giriş bildirgesinin,........Sönmez ünvanlı, 21249 sicil numaralı işyerinden, 22/05/1975 tarihinde 106661 varide sayısı ile Kuruma verildiği, sigorta sicil numarasının 1975 yılı serisinden olduğu,........Sönmez ünvanlı, ........ Bulvarı No:105/8 adresindeki 21249 sicil numaralı proje çizim işyerinin 01/11/1965- 01/01/1980 tarihleri arasında yasa kapsamında olduğu, anılan işyerinden 1975/2. dönem bordrosu verildiği, bordroda isim geçen tek sigortalı ........ Altınörs’ün vefat etmiş olduğu, ........ köyünden köy kalkından iki tanık dinlendiği, “Köyde 1 ay kadastro çalışması yaptıklarını, 1 ay boyuncu köyde kaldıklarını, davacının burada çalıştığını” beyan ettikleri, dinlenen tanıkların iddiayı doğrulayacak vasıfta olmadıkları, eylemli çalışma olgusunun yeterli ve gerekli bir araştırmayla sağlıklı bir biçimde belirlenmeden davanın kabulüne karar verildiği anlaşılmaktadır.
Mahkemece yapılacak iş; kadastro çalışması yapılan ........ köyünün o dönemde ki muhtar ve azalarını ya da........ gibi kamu görevlilerini dinlemek,16 yaşındaki bir çocuğun kadastro faaliyetindeki çalışmasının niteliği ile gerçek bir çalışma olup olmadığı yönünde yöntemince beyanlarını almak, talep tarihinde 16 yaşında olan davacının eğitim durumunu araştırmak, çalışma iddiasıyla çakışan bir eğitim durumu olup olmadığını sorgulamak, çalışma olgusunu somut ve inandırıcı bilgilere dayalı şekilde 506 sayılı Yasanın 2, 6, 9 ve 79/8. maddeleri gereğince ortaya koyduktan sonra sonucuna göre karar vermekten ibarettir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksızın eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, ........ Mahkemesince davalı ... vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile yeniden hüküm kurulması gerekirken, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, temyiz olunan ........ Mahkemesi kararının, yukarıda yazılı sebepten dolayı kaldırılmasına ve ilk derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar vermek gerekmiştir.
G)SONUÇ:
Temyiz olunan ........ Mahkemesi kararının, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı 6100 sayılı HMK'nun 373/1. maddeleri uyarınca KALDIRILMASINA, ilk derece mahkemesi kararının BOZULMASINA, dosyanın ilk derece mahkemesine, kararın bir örneğinin de ........ Mahkemesine gönderilmesine, 13/12/2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.