22. Hukuk Dairesi 2020/2276 E. , 2020/6223 K.

[İctihat]

22. Hukuk Dairesi 2020/2276 E. , 2020/6223 K.

'İçtihat Metni'
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davacı ve davalı ... Turizm Yat. San. ve Tic. Ltd. Şti. vekilleri tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı vekili, müvekkili işçinin kıdem tazminatı ile yıllık izin, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının hüküm altına alınmasını talep etmiştir.
Davalılar, davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, Dairemizin bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonucunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararı, davalı ... Tur. San. Tic. Ltd. Şti. vekili ve davacı vekili temyiz etmiştir.
1-Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre davalı ... Tur. San. Tic. Ltd. Şti. vekilinin tüm davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2-Taraflar arasında, 31.12.2008 ve 31.12.2011 tarihli ibranamelerin geçerli olup olmadığı; bu ibranamelerin makbuz hükmünde kabul edilip edilemeyeceği noktasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden sonra düzenlenen ibra sözleşmeleri için, kanuni koşulların varlığı aranmalıdır.
6098 sayılı Kanun'un yürürlükte olmadığı dönemde imzalanan ibranamelerin geçerliliği sorunu ise, Yargıtayın konuyla ilgili aşağıda açıklanan ilkeleri çerçevesinde çözülmelidir:
a)İş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibra sözleşmeleri geçersizdir. İşçi bu dönemde tamamen işverene bağımlı durumdadır ve iş güvencesi hükümlerine rağmen iş ilişkisinin devamını sağlamak veya bir kısım işçilik alacaklarına bir an önce kavuşabilmek için iradesi dışında ibra sözleşmesi imzalamaya yönelmesi mümkün olup, Dairemizin kararlılık kazanmış uygulaması bu yöndedir.
b)İbranamenin tarih içermemesi ve içeriğinden de fesih tarihinden sonra düzenlendiğinin açıkça anlaşılamaması durumunda ibranameye değer verilemez.
c)İbranamenin geçerli olup olmadığı, 01/07/2012 tarihine kadar yürürlükte olan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun irade fesadını düzenleyen 23-31. maddeleri yönünden de değerlendirilmelidir. İbra sözleşmesi yapılırken taraflardan birinin esaslı hataya düşmesi, diğer tarafın veya üçüncü şahsın hile ya da korkutmasıyla karşılaşması halinde, ibra iradesinden söz edilemez.
Öte yandan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 21. maddesinde sözü edilen aşırı yararlanma (gabin) ölçütünün de ibra sözleşmelerinin geçerliliği noktasında değerlendirilmesi gerekir.
İbranamedeki irade fesadı hallerinin, mülga 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 31. maddesinde öngörülen bir yıllık hak düşürücü süre içinde ileri sürülmesi gerekir. Ancak, işe girerken alınan matbu nitelikteki ibranameler bakımından iş ilişkisinin devam ettiği süre içinde bir yıllık süre işlemez.
d)İbra sözleşmesi, varlığı tartışmasız olan bir borcun sona erdirilmesine dair bir yol olmakla, varlığı şüpheli ya da tartışmalı olan borçların ibra yoluyla sona ermesi mümkün değildir. Bu nedenle, işçinin hak kazanmadığı ileri sürülen bir borcun ibraya konu olması düşünülemez. Savunma ve işverenin diğer kayıtları ile çelişen ibra sözleşmelerinin geçersiz olduğu kabul edilmelidir.
e)Miktar içeren ibra sözleşmelerinde ise, alacağın tamamen ödenmiş olması durumunda borç ifa yoluyla sona ermiş olur. Buna karşın kısmi ödeme hallerinde, ibraya değer verilmemekte ve yapılan ödemenin makbuz hükmünde olduğu kabul edilmektedir. Miktar içeren ibranamenin çalışırken alınmış olması makbuz etkisini ortadan kaldırmaz.
f)Miktar içermeyen ibra sözleşmelerinde ise, geçerlilik sorunu titizlikle ele alınmalıdır. İrade fesadı denetimi yapılmalı ve somut olayın özelliklerine göre ibranamenin geçerliliği konusunda çözümler aranmalıdır. Fesihten sonra düzenlenen ve alacak kalemlerinin tek tek sayıldığı ibranamede, irade fesadı halleri ileri sürülüp kanıtlanmadığı sürece ibra iradesi geçerli sayılmalıdır.
g)Yine, işçinin ibranamede kanuni haklarını saklı tuttuğuna dair ihtirazi kayda yer vermesi ibra iradesinin bulunmadığını gösterir.
h)İbranamede yer almayan işçilik alacakları bakımından, borcun sona erdiği söylenemez. İbranamede yer alan işçilik alacaklarının bir kısmı yönünden savunma ile çelişkinin varlığı ibranameyi bütünüyle geçersiz kılmaz. Savunma ile çelişmeyen kısımlar yönünden ibra iradesine değer verilmelidir. Başka bir anlatımla, bu gibi durumlarda ibranamenin bölünebilir etkisinden söz edilebilir. Bir ibraname bazı alacaklar bakımından makbuz hükmünde sayılırken, bazı işçilik hak ve alacakları bakımından ise çelişki sebebiyle geçersizlikten söz edilebilir. Aynı ibranamede çelişki bulunmayan ve miktar içermeyen kalemler bakımından ise borç ibra yoluyla sona ermiş sayılabilir.
Somut uyuşmazlıkta, Dairemizin 02.05.2018 tarihli 2017/30142 esas, 2018/10319 karar sayılı bozma ilamı davacının ibranamelere karşı beyanının alınması ve yukarıda belirtilen ilke kararı doğrultusunda işlem yapılması yönünde olup, davacı vekili imzaların davacıya ait olduğunu ancak ödeme yapılmadığını, davalı işyerinde aylık ücretin dahi banka kanalıyla ödenmesine rağmen yüksek meblağlı kıdem ve ihbar tazminatı ödemelerinin elden yapılmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğunu beyan etmiş, davacı asil ise imzaların kendisine ait olmadığını, kendisine ödeme yapılmadığını belirtmiştir. Yapılan imza incelemesi sonucu imzanın davacıya ait olduğunun tespiti üzerine ibranamelere değer verilerek ilgili dönemlerin tasfiye edildiği kabul edilerek 31.12.2011-11.07.2013 tarihleri arası dönem hesaplamaya esas alınmıştır.
Davacının ...'ya bildirilen çalışmaları 28.08.2001 – 11.07.2013 tarihleri arasındadır. Dosyada bulunan 31.12.2008 tarihli ibraname; 28.08.2001 – 31.12.2008 tarihleri arasındaki çalışma için düzenlenmiş matbu nitelikte bir belge olup düzenleme tarihi itibariyle çalışmanın halen devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu ibraname Mahkemece kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi içerdiğinden ilgili dönemin tasfiye edildiği kabul edilmiştir. Dosya içerisinde bulunan 31.02.2011 tarihli ibraname ise 01.01.2009-31.12.2011 tarihleri arasındaki çalışma nedeniyle düzenlenmiş, matbu nitelikte olup düzenleme tarihi itibariyle çalışma halen devam ettiğinden mahkemece kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık ücretli izin ödemesi içermesi nedeniyle bu dönemin de tasfiye edildiği kabul edilmiştir.
Emsal dosyalarda; Yargıtay 7. Hukuk Dairesi'nin 2014/17999 ve 2014/21866 esas ve Dairemizin 2013/7727 ve 2017/2894 esas sayılı, 2017/18379 esas, 2018/26445 karar sayılı dava dosyalarında, davacıların boşa imza attığı, belgelerin içeriğinin sonradan doldurulduğu ve karşılığının ödenmediği kabul edilmiş, bu tür ibranameler makbuz hükmünde dahi kabul edilmemiştir. Mahkemelerin bu yöndeki kabulleri Yargıtay Dairelerince onanmıştır. Eldeki dava dosyasında da ibranamelerin matbu ve boşluk doldurma şeklinde olduğu, ibranamelerin düzenlendiği tarih itibariyle çalışmanın devam ettiği ve hatta 31.12.2008 tarihli ibranamenin düzenlendiği tarihte kayden bir çıkış dahi bildirilmediği, ödeme yapıldığının banka ve şirket kayıtlarıyla ispat edilemediği, emsal dosyalarda ibranamelerin makbuz hükmünde dahi kabul edilmediği hususları ile tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; Mahkemece ibranamelere hiç bir şekilde değer verilmemesi makbuz hükmünde dahi kabul edilmemesi gerekirken kabul edilmeleri hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgililere iadesine, 09.06.2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.