1. Hukuk Dairesi 2016/17175 E. , 2020/4133 K.

[İctihat]

1. Hukuk Dairesi 2016/17175 E. , 2020/4133 K.

'İçtihat Metni'
MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ
DAVA TÜRÜ : TAPU İPTALİ VE TESCİL-TENKİS


Taraflar arasında birleştirilerek görülen tapu iptali ve tescil – tenkis davası sonunda, yerel mahkemece asıl davanın reddine, birleştirilen davanın kabulüne ilişkin olarak verilen karar davalı ... vekili tarafından yasal süre içerisinde duruşma istekli temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, Tetkik Hakimi ...'in raporu okundu, düşüncesi alındı. Duruşma isteği değerden reddedildi. Dosya incelendi, gereği görüşülüp düşünüldü

-KARAR-

Asıl ve birleştirilen davalar, muris muvazaası hukuksal nedenine dayalı tapu iptali ve tescil, olmazsa tenkis isteklerine ilişkindir.
Asıl ve birleştirilen davada davacı, mirasbırakanları ...’ın müteahhitten satış yoluyla edindiği 1853 ada 16 parsel sayılı taşınmazdaki 12 nolu bağımsız bölümü asıl davada davalılar oğlu İbrahim ve torunu İlker adına tescil ettirdiğini, temlikin davalılardan ...’in aldatıcı hareketleri nedeniyle yapıldığını, temlikin bedelsiz, mirastan mal kaçırma amaçlı ve muvazaalı olduğunu ileri sürerek çekişmeli taşınmazın tapu kaydının miras payı oranında iptali ile adına tesciline, olmazsa tenkise karar verilmesini istemiştir.
Asıl davada davalılar, tapu kaydında malik olmadıklarından kendilerine husumet yöneltilemeyeceğini belirterek davanın reddini savunmuşlar, birleştirilen davada davalılar, taşınmazın bedelinin kendileri tarafından ödendiğini, mirasbırakanın yardımı olmadığını, temlikin gerçek satış işlemi olduğunu belirterek davanın reddini savunmuşlardır.
Mahkemece, asıl davada husumet nedeniyle davanın reddine, birleştirilen davada ise temlikin muvazaalı olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Dosya içeriğinden ve toplanan delillerden, 1933 doğumlu mirasbırakan Apdullah Duran’ın 24.04.2002 tarihinde öldüğü, geriye mirasçı olarak kızı davacı ..., oğlu davalılardan İbrahim ile dava dışı oğulları ...ve ...’in kaldıkları, dava konusu 1853 ada 16 parsel sayılı taşınmazdaki 12 nolu bağımsız bölümün, davada tanık olarak ifadesine başvurulan Tahsin Kuzuahmet tarafından 19.07.2000 tarihinde satış suretiyle davalı ... ve diğer davalı ...’e (davalı ...’in oğlu) eşit paylarla temlik edildiği, İlker ve İbrahim’in de çekişmeli taşınmazı 14.07.2008 tarihinde diğer davalı ...’ye (davalı ...’in eşi) satış yoluyla devrettikleri, eksikliğin tamamlatılması suretiyle getirtilen kayıtlardan, çekişmeli taşınmazın bulunduğu 1853 ada 16 parsel sayılı taşınmazın geldisi olan taşınmazlardan 1853 ada 8 parsel sayılı taşınmazın ...adına, 1853 ada 7 parsel sayılı taşınmazın ise Tahsin Kuzuahmet ile dava dışı şahıslar adına kayıtlı olduğu, anılan taşınmazın tarafların mirasbırakanı ...’la ilişkisine dair herhangi bir kaydın bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Bilindiği üzere uygulamada ve öğretide 'muris muvazaası' olarak tanımlanan muvazaa, niteliği itibariyle nisbi (mevsuf-vasıflı) muvazaa türüdür. Söz konusu muvazaada miras bırakan gerçekten sözleşme yapmak ve tapulu taşınmazını devretmek istemektedir. Ancak mirasçısını miras hakkından yoksun bırakmak için esas amacını gizleyerek, gerçekte bağışlamak istediği tapulu taşınmazını, tapuda yaptığı resmi sözleşmede iradesini satış veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi doğrultusunda açıklamak suretiyle devretmektedir.
Bu durumda, yerleşmiş Yargıtay içtihatlarında ve 01.04.1974 tarihli 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında açıklandığı üzere görünürdeki sözleşme tarafların gerçek iradelerine uymadığından, gizli bağış sözleşmesi de Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 706., Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) 237. (Borçlar Kanunu'nun (BK) 213.) ve Tapu Kanunu'nun 26. maddelerinde öngörülen şekil koşullarından yoksun bulunduğundan, saklı pay sahibi olsun veya olmasın miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılar dava açarak resmi sözleşmenin muvazaa nedeni ile geçersizliğinin tespitini ve buna dayanılarak oluşturulan tapu kaydının iptalini isteyebilirler.
Hemen belirtmek gerekir ki bu tür uyuşmazlıkların sağlıklı, adil ve doğru bir çözüme ulaştırılabilmesi, davalıya yapılan temlikin gerçek yönünün diğer bir söyleyişle miras bırakanın asıl irade ve amacının duraksamaya yer bırakmayacak biçimde ortaya çıkarılmasına bağlıdır. Bir iç sorun olan ve gizlenen gerçek irade ve amacın tespiti ve aydınlığa kavuşturulması genellikle zor olduğundan bu yöndeki delillerin eksiksiz toplanılması yanında birlikte ve doğru şekilde değerlendirilmesi de büyük önem taşımaktadır. Bunun için de ülke ve yörenin gelenek ve görenekleri, toplumsal eğilimleri, olayların olağan akışı, mirasbırakanın sözleşmeyi yapmakta haklı ve makul bir nedeninin bulunup bulunmadığı, davalı yanın alım gücünün olup olmadığı, satış bedeli ile sözleşme tarihindeki gerçek değer arasındaki fark, taraflar ile miras bırakan arasındaki beşeri ilişki gibi olgulardan yararlanılmasında zorunluluk vardır.
Öte yandan, mirasçılık ve mirasın geçişi mirasbırakanın ölüm tarihinde yürürlükte olan hükümlere göre belirlenir (4722 s. Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun m. 17). Mirasbırakan 1.1.2002 tarihinden önce ölmüşse 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi hükümlerinin, 1.1.2002 tarihinden sonra ölmüşse 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun ilgili hükümlerinin uygulanması gerekir.
Tenkis (indirim) davası, miras bırakanın saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası kazandırmaların (bağış) yasal sınıra çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili, yenilik doğurucu (inşai) davalardandır. Tenkis davasının dinlenebilmesi için öncelikli koşul mirasbırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir kazandırma işlemi ile saklı pay sahiplerinin haklarını zedelemiş olmasıdır. Saklı payların zedelendiğinden söz edilmesi ise kazandırma konusu tereke ile kazandırma (temlik ) dışı terekenin tümüyle bilinmesiyle mümkündür. Tereke mirasbırakanın ölüm tarihinde bırakmış olduğu malvarlığı kıymetleri ile iadeye ve tenkise tabi olarak yaptığı kazandırmalardır. Bunlar terekenin aktifini oluşturur. Mirasbırakanın borçları, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin 743 sayılı Kanun uygulanacaksa bir aylık 4721 sayılı Kanun uygulanacaksa üç aylık nafakası, terekenin defterinin tutulması, mühürlenmesi, cenaze masrafları gibi giderler de pasifidir. Aktiften belirtilen borçların indirilmesi net terekeyi oluşturur. Tereke bu şekilde tesbit edildikten sonra mirasın açıldığı tarihteki fiyatlara göre değerlendirilmesi yapılarak parasal olarak miktarının tespiti gerekir (TMK m.564). Miras bırakanın TMK'nin 506. maddesinde belirlenen saklı paya tecavüz edip etmediği bulunan bu rakam üzerinden hesaplanır. Tasarruf oranı aşılmış ise tasarrufun niteliğine göre icap ederse kazandırma işleminde, saklı payları zedeleme kastının bulunup bulunmadığı objektif (nesnel) ve sübjektif (öznel) unsurlar dikkate alınarak belirlenmelidir. Zira tasarruf oranını aşan her kazandırmada saklı payları zedeleme kastının varlığından söz edilemez.
Somut olaya gelince, eksiğin tamamlatılması yoluyla getirtilen kayıt ve belgelerden davaya konu 1853 ada 16 parsel sayılı taşınmazdaki 12 nolu bağımsız bölüm bakımından mirasbırakan tarafından gerçekleştirilen bir temlikin bulunmadığı, çekişmeli taşınmazın dava dışı Tahsin tarafından davalılara temlik edildiği, dolayısıyla mirasbırakan tarafından yapılmış bir temlik olmadığından anılan taşınmaz yönünden 1.4.1974 tarih 1/2 Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararının uygulanamayacağında kuşku yoktur. Terditli olarak talep edilen tenkis isteğine gelince, mirasbırakanın 24.04.2002 tarihinde öldüğü, eldeki asıl davanın 23.12.2008, birleştirilen davanın ise 01.02.2010 tarihinde açıldığı, böylece Türk Medeni Kanununun 571. maddesinde düzenlenen 1 yıllık hak düşürücü sürenin geçtiği anlaşılmaktadır.
Hal böyle olunca, yukarıda değinilen ilkeler ve anılan yasal düzenlemeler uyarınca, 01.04.1974 tarihli ve 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararının eldeki davada uygulama yeri bulunmadığı, terditli tenkis isteği yönünden ise davanın 1 yıllık hak düşürücü süre içerisinde açılmadığı gözetilerek, asıl ve birleştirilen davanın reddine karar verilmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.
Davalının yerinde olan temyiz itirazlarının kabulü ile, hükmün açıklanan nedenlerden ötürü (6100 sayılı Yasanın geçici 3.maddesi yollaması ile) 1086 sayılı HUMK'un 428.maddesi gereğince BOZULMASINA, alınan peşin harcın temyiz edene geri verilmesine, 16/09/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.