3. Hukuk Dairesi 2016/11334 E. , 2018/4296 K.

[İctihat]

3. Hukuk Dairesi 2016/11334 E. , 2018/4296 K.


'İçtihat Metni'

MAHKEMESİ :TÜKETİCİ MAHKEMESİ

Taraflar arasındaki menfi tespit-istirdat davasının mahkemece yapılan yargılaması sonucunda, davanın kabulüne yönelik olarak verilen hükmün, süresi içinde taraf vekillerince temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosya içerisindeki kağıtlar okunup gereği düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı; maliki olduğu, ... İli, ... ilçesi, ... Mahallesi 30 Ada, 6 parselde kayıtlı 33 nolu bağımsız bölüm halindeki meskeni için ferdi su aboneliği amacı ile davalı kuruma başvurduğunda 1.980,077 TL kanal katılım bedeli ile 2.026,57 TL şebeke hisse bedeli yanında 586,85 TL proje tasdik bedeli olmak üzere toplamda 4.593,49 TL ödeme yapması gerektiğinin bildirildiğini belirterek, ferdi su aboneliği sırasında talep ve tahsil edilmek istenilen toplamda 4.593,49 TL tutarındaki bedelden, var ise ödenmesi gereken bedelin mahkemece belirlenmesini, bu hizmet için davalı idarece fazla talep edilen bedelden sorumlu olmadığının tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı, davacıdan tahsil edilen kanal katılım ve şebeke hisse bedelinin yasal dayanağının 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun 87,88,89. maddeleri ile ASKİ Tarifeler Yönetmeliğinin 39. maddesi olduğunu, davacının su şebekesi ve kanal hizmetinden yararlanmaya başlayan ilk malik olduğunu, bu nedenle ilgili bedelin davacıdan tahsili gerektiğini, ilgili bedelin abonelik tarihinde yürürlükte olan yönetmelikteki formüle göre hesaplandığını, yapılan işlemin usul ve yasaya uygun olduğunu ileri sürerek, davanın reddini istemiştir.
Mahkemece; davanın açılmasından sonra davacı tarafından 29/07/2013 tarihinde davalı idareye 3.605,73 TL kanal katılım payı, 3.652,37 TL şebeke hisse bedeli, 586,85 TL proje tasdik bedeli olarak toplam 7.844,95 TL olarak ödediği anlaşılmakla, davanın kabulüne, davacının kanal katılım, şebeke hisse bedeli ve proje tasdik bedeli olarak 4.183,50 TL'den sorumlu olduğunun tespitine, davacı tarafından kanal katılım bedeli ve şebeke hisse bedeli adı altında fazla ödenen 3.661,45 TL'nin ödeme tarihi olan 29/07/2013 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, karar verilmiş, hüküm taraflarca temyiz edilmiştir.
1- Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, davalının temyiz itirazlarının reddi gerekir.
2- Davacının temyiz itirazlarının incelenmesine gelince;
Dava konusu uyuşmazlık, davacının malik olduğu bağımsız bölüme ilişkin ferdi su aboneliğinin tesisi için davacının, davalı idareye kanal katılım ve şebeke hisse bedeli ödemekle yükümlü olup olmadığı, iptaline karar verilen Aski Tarifeler Yönetmeliği'nin 39. Maddesinin uygunlanmasının mümkün olup olmadığı konusundadır.
Uyuşmalığın çözümünde öncelikle konu ile ilgili mevzuat hükümlerinin açıklanması yerinde olacaktır.
01.07.1981 tarihinde yürürlüğe giren 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda uyuşmazlık ile ilgili düzenlemelerinin incelenmesinde;
“ Kanalizasyon harcamalarına katılma payı:
Madde 87 – Belediyelerce ve belediyelere bağlı müesseselerce, aşağıdaki şekilde kanalizasyon tesisi yapılması halinde, bunlardan faydalanan gayrimenkullerin sahiplerinden, Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı alınır:
a) Yeni kanalizasyon tesisi yapılması,
b) Mevcut tesislerin sıhhi ve fenni şartlara göre ıslah edilmesi.
İki ve daha fazla yol kenarında bulunan gayrimenkuller, hangi yoldaki kanalizasyona bağlanmış ise, payın hesabında o yola ait kanalizasyon giderleri nazara alınır.
Su tesisleri harcamalarına katılma payı:
Madde 88 – Belediyelerce veya belediyelere bağlı müesseselerce beldede aşağıdaki şekillerde su tesisleri yapılması halinde, dağıtımın yapıldığı saha dahilindeki gayrimenkullerin sahiplerinden, Su Tesisleri Harcamalarına Katılma Payı alınır:
a) Yeni içme suyu şebeke tesisleri yapılması,
b) Mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı.
Birden fazla yol kenarında bulunan gayrimenkullere ait payın hesabında, bunların yalnız suya bağlandıkları yol üzerindeki uzunlukları esas alınır.' şeklinde düzenlendiği görülmektedir.
Payların hesaplanması:
Madde 89/a- Katılma payları bir program dahilinde veya istek üzerine doğrudan doğruya yapılan işlerde, bu hizmetlerden dolayı yapılan giderlerin tamamıdır. Şu kadar ki yapılacak giderler peşin ödendiği takdirde bu paylar ilgililerden % 25 noksanıyla alınır. Ancak bu tür hizmet giderleri bayındırlık ve iskan bakanlığı ile iller bankası tarafından tespit edilen ve yayınlanan rayiç ve birim fiyatlara göre hesaplanan tutarları aşamaz.
Özel devlet yardımları, karşılıksız fon tahsisleri, bu işler için yapılacak bağış ve yardımlar ve istimlak bedelleri giderler tutarından indirilir.
Payların tahakkuk şekli:
Madde 90- Yol Harcamalarına Katılma Payı, bu hizmetin yapıldığı yollardan faydalanan, Su Tesisleri İle Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payları ise hizmetten faydalanma şekillerine göre ilgili gayrimenkul sahipleri arasında ve 89'uncu maddeye göre hesaplanan katılma payları toplamının ilgili gayrimenkullerin vergi değerleri toplamına oranlanarak dağıtılması suretiyle hesaplanıp tahakkuk ettirilir. Şu kadar ki, ibadet yerleri hakkında harcamalara katılma payı tahakkuku yapılmaz.
Tahakkuk zamanı:
Madde 91- Harcamalara katılma paylarının tahakkuku, işler hangi ihale usulü ile yapılmış olursa olsun, hizmetin tamamlanarak halkın istifadesine sunulmuş olmasından sonra yapılır.
Ancak, yapılacak yazılı tebliğ ile verilecek süre içinde ilgililerin harcamalara katılma paylarını peşin ödemeyi kabul etmeleri halinde, bu paylar, kabule ilişkin yazılı başvuru tarihinden itibaren bir ay içinde tahakkuk ettirilir.
Payların ilanı:
Madde 92- Yukarıdaki maddelerde yazılı esaslar dairesinde hesaplanan paylar, mükelleflerin soyadları, adları, adresleri ve kendilerine isabet eden pay miktarını gösteren ve mahiyetlerine göre mahalle, cadde ve sokak itibariyle düzenlenecek tahakkuk cetvellerinin bir ay süre ile belediye ilan yerlerine asılması suretiyle ilan olunur.
Katılma payları tutarları mükelleflere ayrıca tebliğ olunur.
Tahsil şekli:
Madde 93- Harcamalara katılma payları belediyelerce veya bunlara bağlı müesseselerce, 92 nci maddeye göre payların ilan ve tebliğ edildiği yılı takip eden yıldan itibaren iki yılda ve dört eşit taksitte, peşin ödemelerle tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde tahsil olunur. Ancak, yukarıda yazılı ödeme sürelerini, ilgili belediyelerin teklifi üzerine, 5 yıla (peşin ödemelerde bir yıla) kadar uzatmaya ve buna göre taksit sürelerini tespit etmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bakanlar Kurulunca bu yetkinin kullanılması halinde, uzatılan ödeme süreleri için belediyeler, belediye meclislerinin kararı üzerine ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca alınan tecil faizi oranını aşmamak üzere faiz alabilirler.
Satış, hibe ve trampa gibi devir hallerinde ferağ sırasında o tarihe kadar ödenmemiş taksitler peşin olarak tahsil olunur.
Harcamalara katılma payına tabi gayrimenkullerin listesi belediyelerce ilgili tapu dairelerine bildirilir. Bu gayrimenkullerin satış, hibe ve trampaları halinde tapu dairesi payın tahsilini sağlamak üzere, belediyeyi haberdar eder ve pay ödenmedikçe intikal işlemi yapılmaz.
Yönetmelikle tespit olunacak hususlar:
Madde 94- Harcamalara Katılma Paylarının uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye, Bayındırlık ve İmar ve İskan Bakanlıklarının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca düzenlenecek bir yönetmelikte belirtilir.”
Kanun koyucu 94’üncü maddede konu ile ilgili yönetmelik çıkarma yetkisini İçişleri Bakanlığına vermiş olup, bu yetkiye istinaden İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun Harcamalara Katılma Payları ile İlgili Hükümlerin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 21.08.1981 tarihli 17435 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış ve 01.07.1981 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmelik hükümlerine göre;
“Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı
Madde 8- Belediye veya bağlı kuruluşlarınca, belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde,
a) Yeni kanalizasyon tesisi yapılması,
b) Mevcut tesislerin sıhhi ve fenni şartlara göre ıslah edilmesi hallerinde, bu tesislerden faydalanacak gayrimenkullerin sahiplerinden Kanalizasyon Harcamalarına katılma payı alınır. İki veya daha fazla yol kenarlarında bulunan gayrimenkuller hangi yoldaki kanalizasyona bağlanmış iseler, payın hesabından o yola ait kanalizasyon giderleri nazara alınır.”
Katılma payının hesabında Yönetmeliğin yol harcamalarına katılma payı ile ilgili 5’inci maddesinde düzenlenen usulün izlenmesi gerektiği, 9’uncu maddede “Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı bu yönetmeliğin 5'inci maddesinde belirtilen esaslar dahilinde hesaplanır” denilmek suretiyle belirlenmiştir.
Yönetmeliğin bahsi geçen 5’inci maddesinde “Bayındırlık Bakanlığı ve İller Bankası Genel Müdürlüğünün o yıllar için tespit ederek yayınlandığı birim fiyatlar ve rayiçlere göre hesaplanan gerçek bedeli” geçmemesi kaydıyla yapılan işin giderinden, özel Devlet yardımları, karşılıksız fon tahsisleri, bu işlem için yapılan bağış ve yardımlar ile istimlak bedelleri düşüldükten sonra kalan tutarın üçte birinin hizmetten yararlanan gayrimenkul taşınmaz sahibi mükellefler adına Belediye Encümeninin kararını müteakip tahakkuk ettirileceği düzenlenmiştir.
Aynı usulün, 12’nci maddeye göre yeni içme suyu şebeke tesislerinin yapılması veya mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı hallerinde, dağıtımın yapıldığı saha dâhilindeki gayrimenkul sahiplerinden tahsil edilecek su tesisleri harcamalarına katılma payının belirlenmesinde de uygulanacağı 13’üncü maddede hükme bağlanmıştır.
Devam eden maddelere göre harcamalara katılma payının üst sınırı bina ve arsaların vergi değerinin yüzde birini geçemez (m.16). Bu esaslara göre hesaplanan tahakkuk cetvelleri bir ay süre ile Belediye ilan tahtasında ve varsa belediye ses yayın aracı ile ilan edilir ve tutarlar mükelleflere ayrıca tebliğ olunacağı gibi tahsilde de bu tebliğ tarihi esas alınır (m. 19).
Yönetmeliğin açıklanan bu ayrıntılı düzenlemeleri, dayanağı olan 2464 sayılı Kanunla örtüşmektedir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerin incelenmesinde; ... Mahallesi 30 Ada, 6 parsel sayılı taşınmazın malikinin dava dışı Tasfiye Halinde S.S. Yaprakkent Yapı Kooperatifi olduğu, işbu parsel üzerinde yapılan konutların dava dışı kooperatif tarafından inşa edildiği, davacı tarafça dosyaya sunulan dava dışı kooperatifin 09.07.2013 tarihli yazısına göre çekilen kura sonucu 33 numaralı dairenin hak sahibin davacı olduğu, henüz tapu kaydında ferdileşmeye gidilmediği ancak yargılamanın devamı sırasında davacının 19.12.2013 tarihinde tapuda malik olduğu ve 29.07.2013 tarihinde kanal katılım ve şebeke bedellerini ödeyerek davalı kurum ile abonelik sözleşmesi yaptığı anlaşılmaktadır.
Davalı kurum tarafından dosyaya sunulan yazıda söz konusu yerleşim alanındaki ada içi içme suyu hatlarının 15.11.2012 tarihinde kurumca onaylanan tatbikat projesine göre dava dışı kooperatif tarafından yapıldığı ve 27.03.2013 tarihinde geçici ve kesin kabul tutanağı onaylanarak, kurum tarafından ada dışında yapılan içme suyu branşman noktasında bağlantısının yapıldığı belirtilmiş, ancak kanalizayon hattının yapımına dair davalı kurum tarafından herhangi bir bilgi ve belge sunulmamıştır.
Uyuşmazlığa konu olayda, davacının abonelik talebi üzerine davalı kurum, Aski Tarifeler Yönetmeliği'nin 39. Maddesinin (... 2. Vergi Mahkemesinin 02.05.2012 gün ve 2011/543 E., 2012/963 K. sayılı kararı ile) iptal edilmiş olması sebebi ile uygulamaya koyduğu, 04.07.2012 tarih ve 164 no.lu yönetim kurulu kararı ile değişik 'Aski Genel Müdürlüğü Su ve Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payları ve Tahsilat Uygulama Yönergesi'nde belirlenen usule (formüle) dayalı olarak pay bedeli tahakkukunda bulunmuştur.
Yargılama sırasında düzenlenen ve mahkemece hükme esas alınan 11.02.2014 ve 02.10.2015 tarihli bilirkişi raporlarında da aynı şekilde abonelik başvuru tarihi (2013 yılı) itibari ile yürürlükte olan 04.07.2012 tarih ve 164 no.lu yönerge hükümlerine (formülüne) göre hesaplama yapılarak; davacının ödemesi gereken katılım bedeli, 586,85 TL proje bedelinin inşaat aşamasında ödenmiş olduğunun ispatlanamaması halinde bu bedel ile birlikte 4.183,50 TL olarak, proje bedelinin inşaat aşamasında ödendiğinin ispatlanmış olması halinde ise 3.596,65 TL olarak tespit edilmiştir.
Ancak yukarıda da açıklandığı üzere, dava konusu kanalizasyon ve su tesisleri harcamalarına katılım paylarına ilişkin usul ve esaslar 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nda düzenlenmiş olup, bu bedellerin tahsilinde iş bu kanunda belirlenen düzenlemelerin (yol ve yöntemin) esas alınması gerekecektir. Davalı idarenin 2464 sayılı yasaya dayanmadan ve bu yasada sınırları çizilmiş olan düzenleme kurallarına uymadan kişilerden herhangi bir tahsilat yapması, bu nedenlerle mümkün değildir.
Davalı idarenin ancak Belediye Gelirleri Kanunu çerçevesinde yapılacak hesaplama ile belirlenecek katılım payını, bu Kanunda düzenlenen sınırlamaları aşmamak ve kanuni prosedürü uygulamak kaydıyla, bu bedelleri hizmetten istifade eden taşınmazların şebeke veya kanalın tamamlanarak hizmete sunulduğu yahut mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı tarihinde maliki olan kişilerden Belediye Gelirleri Kanununun belirlediği usul ve sınırlar dâhilinde tahsil edilmesi gerektiği açıktır.
O halde mahkemece, eldeki uyuşmazlığın 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun ilgili hükümlerine göre çözümlenmesi gerektiği göz önüne alınarak değerlendirme yapılması ve buna göre yapılacak değerlendirmede ise; davacının, şebeke veya kanalizyon hattının tamamlanarak hizmete sunulduğu yahut mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı tarihi itibari ile dava konusu taşınmazın maliki olmaması nedeni ile davalının dava konusu kanal katılım ve şebeke hisse bedellerini davacıdan talep edemeyeceği göz önüne alınarak, bu bedeller yönünden davanın tümden kabulüne karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde davanın kısmen kabulüne karar verilmesi doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
Bununla birlikte; dava konusu bir diğer bedel olan proje tasdik bedeli Aski Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği'nin 17. Maddesinde; 'İdarenin yetki ve hizmet sahası içerisinde, özel ve tüzel kişilerce yaptırılacak atıksu, yağmursuyu ve içme suyu hatlarının kendilerince hazırlatılmış uygulama projeleri km. başına 7 mühendis/saat, 3 Tekniker/saat, 1 Bilgisayar İşletmeni/saat, 1 Memur/saat, 1 şoför/saat ücret tutarı karşılığı hesaplanan uygulama projesi inceleme ve onay bedeli alınır.' şeklinde düzenlenmiştir. Bu bedelin hesaplama yöntemi de aynı maddede ayrıntısı ile açıklanmıştır.
İlgili yasal düzenlemeden de anlaşılacağı üzere, proje tasdik bedeli, davalı kurum dışında, atıksu, yağmursuyu ve içme suyu hatlarını yaptıracak olan özel ve tüzelkişiler tarafından bu altyapı hatlarının yapımı sırasında proje aşamasında davalı kuruma ödenecek bir bedeldir.
Buna göre, somut olayda, dava konusu ada için içme suyu hatları dava dışı kooparatif tarafından yapılmış olmakla, ilgili yönetmelik hükümleri gereğince bu bedelin davacı taraftan alınamayacağı gözetilerek, ödenen proje bedelinin davacıya iadesine karar verilmesi gerekirken, davacının bu bedelden sorumlu tutularak yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiş, bu husus da bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Yukarıda birinci bentte açıklanan nedenlerle davalının temyiz itirazlarının reddine, ikinci bentte açıklanan nedenlerle hükmün HUMK.nun 428. maddesi gereğince davacı yararına BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 6100 sayılı HMK'nun geçici madde 3 atfıyla 1086 sayılı HUMK.nun 440.maddesi gereğince karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 19.04.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.