9. Hukuk Dairesi 2018/9012 E. , 2018/21705 K.

[İctihat]

9. Hukuk Dairesi 2018/9012 E. , 2018/21705 K.


'İçtihat Metni'

MAHKEMESİ : ... BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 25. HUKUK DAİRESİ

DAVA : Davacı, sendika dayanışma aidatı alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkemece, davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesinin red kararına karşı davacı avukatı istinaf başvurusunda bulunmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi davacı avukatının istinaf başvurusunu esastan reddetmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi'nin kararı süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI

A-Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davacı sendikanın 2006'da kurulan %100 THY iştiraki olan davalı şirkette örgütlendiğini ve son olarak 4. dönem 01/07/2013 - 30/06/2015 TİS'in imzalandığını, davalının bu TİS'den sendika üyesi olmayan işçileri de yararlandırdığı halde sendikaya dayanışma aidatını ödemediğini, her dönemde TİS imzalandığında sendika üye listelerinin, aidat miktarının ve ödeme yapılacak banka hesabının davalıya bildirildiğini, davalının üyelik aidatlarını ödediği halde üye olmasa da TİS'den tüm hükümleri ile yararlandırdığı işçilere ilişkin dayanışma aidatlarını ödemediğini, dayanışma aidatının 2822 Sayılı Kanun döneminde üyelik aidatının 2/3'ü ve 6356 Sayılı Kanun döneminde de üyelik aidatı tutarında hesaplanması gerektiğini iddia ederek dayanışma aidatının tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
B-Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili, mevzuat gereği dayanışma aidatının ödenmesinin ancak işçi sendikanın işverene yazılı başvurusu üzerine söz konusu olabileceğini, davacının işbu dava öncesinde herhangi bir başvurusunun bulunmadığını, keza sendika üyesi olmayan işçilerden TİS'den dayanışma aidatı ödeyerek yararlanma talebince bulunan bir işçinin de bulunmadığını, keza işyerinde sendikalaşmayı teşvik amacıyla sendika üyesi olmayan personele ücret ve yan ödemeler bakımından ayrı bir ücret skalası uygulanarak TİS'e göre daha düşük ödemeler yapıldığını, sendika ile yapılan protokollerde üye olmayan personele TİS'in %3 altında ödemeler yapılabileceğinin öngörüldüğünü, keza temerrüt koşulu gerçekleşmediğinden faizi talep hakkı olamayacağını, savunarak davanın reddini istemiştir.
C-İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
Mahkemece yapılan yargılama sonunda, davacı sendikanın davalı iş yerinden anılan iş yerinde 2821 ve 6356 sayılı Kanunlar uyarınca dayanışma aidatı talep ettiği bu konuda yapılan tüm araştırma içeriklerine göre davacı sendikanın iş yerindeki bir takım sendikalı işçiler dışında çalışan kişiler yönünden talepte bulunduğu bilhassa bu konudaki yerleşmiş yüksek mahkeme içtihatlarına göre bir işyerinden dayanışma aidatının istenebilmesi için Toplu İş Sözleşmesinin üye olmayan ve dayanışma aidatı dilekçesi vermemiş olan işçilere uygulanmasının resen yapılmasının mümkün olmayıp davacı sendikanın önceden davalı işyerine başvurarak bu şekilde bir talepte bulunmadığı, yine çalışan kişilerin bu yönde muvafakatlerinin olduğuna dair herhangi bir bilgi ve belgenin bulunmadığı, bu nedenle davacı sendikanın kendi üyesi olmayan işçilerden dolayı davalı işyerinden dayanışma aidatı talep etme hakkı bulunmadığı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
D-Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti :
İlk derece mahkemesinin kararının davacı vekili tarafından “sendika aidatlarından ziyade davalının toplu iş sözleşmesinde davacıdan izin almaksızın resen tüm çalışanlara uygulaması sebebiyle davacıya tazminat niteliğinde sendika aidatı istemi” olduğu gerekçesi ile istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesi “...davacının istinaf dilekçesine konu yaptığı davalı tarafın sendikalaşmayı engellemek ve sendikasızlaşmayı sağlamak amacıyla davacıdan izin almaksızın toplu iş sözleşmesi hükümlerini resen tüm çalışanlara uyguladığı iddiası ile ilgili ayrı bir dava konusu yapılması gerektiği, dava sendika üyelik aidatı davası olduğundan ilk derece mahkemesinin kararının yerinde olduğu...” gerekçesi ile davacı vekilinin istinaf başvurusunun HMK'nun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.
E-Temyiz başvurusu :
Kararı davacı vekili, istinaf nedenleri ile temyiz etmiştir.
F-Gerekçe:
6100 sayılı HMK'nın 25/1. maddesi “Kanunda öngörülen istisnalar dışında, hâkim, iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ve onları hatırlatabilecek davranışlarda dahi bulunamaz”. Davacının ve dava dilekçesinde belirttiği maddi vakıalar kendilerini bağlar ve hakim maddi vakıanın dışına çıkmamalıdır. Keza aynı Kanunun 26/1 maddesine göre de Hâkim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir” hükmünü içermektedir. Bu ilke gereği hâkimin talep edilenin dışında, farklı bir şeye karar veremez. Talep edilenden farklı bir şeye karar verememe, dilekçenin talep sonucu kısmı ile verilen hükmün sonuç kısmının karşılaştırılması suretiyle tespit edilir.
Ancak HMK'nın 33. maddesi gereğince “Maddî vakıaların taraflarca getirilmesi esas olmakla birlikte; getirilen maddî vakıaların hukukî nitelendirmesini yapmak, bu kapsamda taraflar arasındaki uyuşmazlığı saptamak ve uyuşmazlığa ilgili kanun maddesini uygulamak hâkime ait bir görevdir. Bir uyuşmazlıkta hakların yarışması kapsamında birden fazla hukuk kuralının uygulanması söz konusu olduğunda, tarafın en lehine olan hükmün uygulanması gerekir. Hakim bu kapsamda davanın türünü de talep sonucuna göre belirlemelidir.
Davacı sendika vekili, dava dilekçesinde açıkça davalı işverenin sendika üyesi olmayan işçileri sendikadan yararlandırdığını, ancak bu işçilerden sendika dayanışma aidatı kesilmediğini belirterek maddi vakıayı belirtmiş, buna dayanarak da alacağını istemiştir. Bu maddi vakıanın hukuki nitelendirmesi artık hakime aittir. Açıklamak gerekirse bunun doğrudan dayanışma aidat alacağı mı yoksa işverenin hukuka aykırı davranışı nedeni ile aidat alacağı kadar oluşan zararın tahsili olup olmadığı yönünde hukuki değerlendirme kapsamında kalan nitelendirme hakime aittir. Bu nedenle Bölge Adliye Mahkemesinin “davacının istinaf dilekçesine konu yaptığı davalı tarafın sendikalaşmayı engellemek ve sendikasızlaşmayı sağlamak amacıyla davacıdan izin almaksızın toplu iş sözleşmesi hükümlerini resen tüm çalışanlara uyguladığı iddiası ile ilgili ayrı bir dava konusu yapılması gerektiğine” şeklindeki gerekçesi usule ve hukuka aykırıdır.
Hukuki nitelendirmeye göre açılan davada uyuşmazlık, iş yerinde sendika üyesi olmayan işçilere, Toplu İş Sözleşmesinde üye sendikalı işçilere uygulanan parasal hakların uygulanıp uygulanmadığı, bunun sonucuna göre sendikanın dayanışma aidatından mahrum kalıp kalmadığı ve işverenin bu yararlandırmasının sendikanın zararına (sendika aidat alacağından mahrum kalmasına) neden olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 26/4 maddesi uyarınca “Kuruluşların kendi faaliyetleri ile üyelerine sağladıkları hak ve çıkarların üyesi olmayanlara uygulanması, bu Kanunun yedinci ila ... ikinci bölümlerinde yer alan hükümler saklı kalmak kaydıyla yazılı onaylarına bağlıdır”. Kanunun 25/2 maddesine göre ise “İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır”. Bu düzenlemelerden anlaşılacağı üzere “iş yerinin çalışma düzenine ilişkin” toplu sözleşme hükümlerinden; başka bir ifade ile “parasal haklara ilişkin olmayan hükümler”den, sendikalı olsun olmasın iş yerinde çalışan bütün işçiler yararlanacaktır. Bu nedenle bir toplu iş sözleşmesinin kısaca parasal haklara ilişkin hükümlerinden taraf işçi sendikasının üyesi işçiler yararlanır. Üye olmayanların dayanışma aidatı ödeme ya da sözleşmenin Bakanlar Kurulu kararı ile teşmili dışında toplu iş sözleşmesinden yararlanmaları mümkün değildir. Kısaca bir toplu iş sözleşmesinden yararlandırmanın anlamı kural olarak toplu iş sözleşmesinin parasal sağlayan hükümlerinden yararlanmadır. İş yerinin çalışma düzenine ilişkin hükümleri zaten sendikalı sendikasız tüm işçilere uygulanacaktır. (6356 sayılı STİK. Mad. 39 ve 40. Bknz. Şahlanan, F. İşverenin Sendikası Olmayan İşçilere Yaptığı Bazı Ödemlerin Toplu İş Sözleşmesi Açısından Değerlendirilmesi. Sicil. 2011. S: 139 ve devamı).
Belirtmek gerekir ki sendika üyesi olmayan, dayanışma aidatı kesilmesini talep etmeyen işçilere teşmil kararı veya sendikanın muvafakat olmadan Toplu iş Sözleşmesinin parasal haklarından yararlandırılması halinde, taraf işçi sendikası işverenden yoksun kaldığı dayanışma aidatının ödenmesini isteyebilir ve işverene karşı mahrum kaldığı ve alamadığı dayanışma aidatı tutarında bir tazminat talebinde bulunabilir. Ancak bu sonucun kabulü için TİS’den yararlandırma durumunun gerçekleşip gerçekleşmediğinin belirlenmesi gerekir. Tespiti gereken nokta üye olmayan işçiye TİS ile getirilen parasal bir hakkın sağlanıp sağlanmadığıdır. İşverenin, sözleşme serbestisine dayanarak, haklı nedenler dışında, taraf sendikaya üye olmayan, fakat TİS’in kapsamı içinde bulunan bir işçiye TİS ile sağlananların bazılarını ya da tümünü vermesi, hele bunların üstünde haklar sağlaması olanağı yoktur. TİS ile sağlanan hakların altında kalan alanda, sınıra çok yakın olup hakkın kötüye kullanılması olarak nitelenebilecek haller dışında, sözleşme serbestisinin varlığı kabul edilmelidir(Subaşı, İ. Sendikalı Olmayan veya Taraf Sendika Üyesi Olmayan İşçilerin Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanması. Sicil 2009. S: 172 ve devamı). Toplu iş sözleşmesinin paraya ilişkin hükümlerinin sendika üyesi olmayan ve dayanışma aidatı da ödemeyen işçilere, 6356 sayılı Kanuna aykırı bir şekilde uygulanıp uygulanmadığı konusunda yapılacak değerlendirmede; paraya ilişkin hükümlerin kapsamı kadar, somut olayda işverenin sendikasızlığı özendirmek, sendikayı güçsüz kılmak gibi kötü niyet sayılabilecek bir amaç taşıyıp taşımadığı da önemli bir unsurdur(Bknz. Şahlanan, F. İşverenin Sendikası Olmayan İşçilere Yaptığı Bazı Ödemlerin Toplu İş Sözleşmesi Açısından Değerlendirilmesi. Sicil. 2011. S: 139 ve devamı).
Somut uyuşmazlıkta, davacı sendika ile davalı işveren arasında Toplu İş Sözleşmesinin parasal haklarından sadece ücret konusunda, o da sağlanan ücretin % 2 veya %3'ü oranında daha az uygulanmak üzere protokol yapıldığı belirtilmekte, ancak davacı sendika davalı işverenin bu protokol dışına çıkarak ücret dışında diğer parasal haklardan da yararlandırdığını ileri sürmekte ve bu nedenle dayanışma aidatının ödenmesi gerektiğini belirtmektedir. Mahkemece yapılacak iş sendika üyesi olmayan işçilere protokol (muvafakat verilen) ile anlaşılan ücret dışında Toplu İş Sözleşmesi ile diğer parasal hakların ödenip ödenmediği, ücret dışında diğer hakların tam olarak bu işçilere verilip verilmediği ve bu haklar sağlanmış ise özellikle bu süreçte sendika üyeliğine başvuru veya sendika dayanışma aidatı kesilmesi talebinde bulunan işçi olup olmadığı, bu yararlandırmanın sendikayı güçsüz kılıp kılmadığı, kısaca işverenin kötüniyetinin bulunup, bulunmadığı araştırılmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir.
G) SONUÇ:
Yukarıda açıklanan gerekçe ile temyiz edilen T.C. Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi kararı ile T.C. ... 5. İş Mahkemesinin kararlarının bozularak ortadan kaldırılmasına, peşin harcının isteği halinde ilgiliye iadesine, dava dosyasının İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin ilgili Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 28.11.2018 tarihinde oy birliği ile karar verildi.