9. Hukuk Dairesi 2017/22229 E. , 2020/3062 K.

[İctihat]

9. Hukuk Dairesi 2017/22229 E. , 2020/3062 K.


'İçtihat Metni'


MAHKEMESİ :ASLİYE HUKUK (İŞ) MAHKEMESİ


Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI

A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, 30/05/2012 tarihli müfettiş raporlarında belirtilen fazla çalışma ile ilgili belirlenen haftalık mesai saatleri üzerinden işçilere işe giriş tarihinden itibaren % 50 zamlı fazla mesai alacağının bordrolaştırılmak üzere ödenmesine ilişkin kısmına yaptıkları itirazlarının kabulü ile buna bağlı olarak yazı ve yaptırımlardan çıkarılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı, davanın reddini talep etmiştir.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkeme, toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanarak her ne kadar müfettiş raporunda %50 zamlı fazla mesai alacağının ödenmesi yönünde rapor düzenlenmiş ise de müfettiş raporunun incelenmesinde teftişin hangi dönemi kapsadığı, işçilerin hangi dönemi kapsar şekilde fazla mesai hesabının yapıldığı açıkça belirtilmediği için hazırlanan müfettiş raporundaki fazla mesai hesaplarının denetlenmesinin mümkün olmadığı, ayrıca asgari ücretin biraz üzerinde ücretle çalıştırılan tüm işçiler için genel olarak sözleşmelerinde hüküm bulunmasına rağmen 270 saat uygulamasının geçerli olmadığını söylemenin mümkün olmadığı, işçilerin aldığı ücret ile yaptığı fazla mesailerin bireysel olarak karşılaştırılarak 270 saat uygulamasının her bir işçi için tek tek değerlendirilmesi gerektiği, ayrıca bir bölümde çalışan tüm işçilerin genel kabullerle aynı şekilde fazla mesai yaptığının kabul edilmesi de hayatın olağan akışına uygun olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı davalı temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
Uyuşmazlık davalı işyerinde yapılan inceleme sonucunda düzenlenen müfettiş raporuna itiraza ilişkindir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 91. maddesinin 2. fıkrasında, “30/1/1950 tarihli ve 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun 10. maddesine istinaden iş sözleşmesi fiilen sona eren işçilerin kanundan, iş ve toplu iş sözleşmesinden doğan bireysel alacaklarına ilişkin şikayetleri ... bölge müdürlüklerince incelenir” denilmiştir.
Aynı Kanun'un 92. maddesinin 3. fıkrasında ise, “Çalışma hayatını izleme, denetleme ve teftişe yetkili iş müfettişleri ile işçi şikayetlerini incelemekle görevli bölge müdürlüğü memurları tarafından tutulan tutanaklar aksi kanıtlanıncaya kadar geçerlidir. İş müfettişleri tarafından düzenlenen raporların ve tutulan tutanakların işçi alacaklarına ilişkin kısımlarına karşı taraflarca otuz gün içerisinde yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İş mahkemesinin kararına karşı taraflarca 5521 sayılı Kanun'un 8. maddesine göre kanun yoluna başvurulabilir. Kanun yoluna başvurulması iş mahkemesince hüküm altına alınan işçi alacağının tahsiline engel teşkil etmez.” hükmüne yer verilmiştir.
Diğer taraftan dava çeşitleri 6100 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 105. ila 113. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Eda davası, davalının, bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya mahkûm edilmesinin talep edildiği dava türü olarak tanımlanmışken, tespit davası ise mahkemeden, bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığının ya da yokluğunun yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesinin talep edildiği dava çeşidi olarak açıklanmıştır.
4857 sayılı Kanun’un 92. maddesinin 3. fıkrasına göre iş müfettişi raporlarına karşı açılan davalar, işçilerin bireysel başvuruları üzerine iş müfettişi tarafından işçi alacaklarına ilişkin yapılan tespitlere karşıdır. Bu tespite işçi tarafından, yapılan tespitin eksik olduğu ve daha fazla alacağı bulunduğu gerekçesiyle itiraz ediliyorsa dava eda davası karakterindedir. Söz konusu tespite işveren tarafından, yapılan tespitin hatalı olduğu ve tamamen ya da kısmen borçlu olmadığı gerekçesiyle itiraz ediliyorsa dava menfi tespit davası niteliğindedir. Bu son halde kanunda özel olarak düzenlenmiş olması sebebiyle davacı işverenin bu davayı açmakta, kanunun ifadesiyle “hukuken korunmaya değer güncel bir yararı” bulunduğu kabul edilmelidir. Başka bir ifadeyle tespit davaları için ayrıca araştırılan hukuken korunmaya değer güncel bir yarar koşulunun bu dava açısından mevcut olduğu değerlendirilmelidir.
Görüldüğü üzere, iş müfettişleri tarafından düzenlenen raporların ve tutulan tutanakların işçi alacaklarına ilişkin kısımlarına karşı işçi ya da işveren tarafından açılacak davalar, yerine göre eda davası yerine göre ise menfi tespit davası özelliği göstermekte olup, her halükarda bu davaların tarafları işçi ve işverendir. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının bu davalarda taraf sıfatı bulunmamaktadır. Dolayısıyla, eldeki davanın Bakanlığa karşı açılması yerinde değildir.
Bu durumda davalı Kurumun taraf sıfatı bulunmadığından davanın usulden reddine karar verilmesi gerekirken esasına girilerek kabulüne karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 26.02.2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.