9. Hukuk Dairesi 2020/523 E. , 2020/2974 K.

[İctihat]

9. Hukuk Dairesi 2020/523 E. , 2020/2974 K.


'İçtihat Metni'


MAHKEMESİ :İŞ MAHKEMESİ


Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle, temyiz taleplerinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI

A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davacı müvekkilinin davalıya ait işyerinde 1998 tarihinden itibaren gazeteci olarak çalıştığını, 04.08.2004 tarihinde emekliliğe hak kazanması nedeniyle kendisine kıdem tazminatı ödendiğini, ancak davacının çalışmasına kesintisiz olarak bundan sonra da devam ettiğini, 27/06/2012 tarihinde ise davacının iş akdinin tazminatlı olarak feshedildiğini ancak kıdem tazminatının eksik ödendiğini, haftada en az 15 saat fazla çalışma yaptığı halde bunların karşılığının ödenmediğini, kullanmadığı yıllık izinleri bulunduğunu iddia ederek kıdem tazminatı, yıllık izin ve fazla mesai ücret alacaklarının davalıdan tahsilini istemiştir.
Davacı vekili bu dava ile birleştirilen ek davada ise sehven talep edilmeyen gecikme tazminatının dava tarihinden geriye doğru 5 yıllık kısmının 1.154.333,00 TL. olduğunu, bundan %90 indirim yapıldığında talep edilebilir alacağın 115.000,00 TL. olduğunu beyanla bu miktarın faizi ile birlikte tahsilini ve davanın ana dava dosyası ile birleştirilmesini talep etmiştir.
Mahkemece fazla mesai ücretinin %5 fazlalıklarının tahsiline ilişkin bu dava eldeki dava ile birleştirilmiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili, davacının, 01.05.1998- 30.07.2004 tarihleri arasında geçen çalışma süresine karşılık emekli olması nedeniyle 7.396,47 TL. kıdem tazminatı ödendiğini, ancak davacının işyerindeki çalışmasına devam ettiğini, çalışmakta iken iş akdinin 27.06.2012 tarihinde 16.254,17 TL. kıdem tazminatı, 5.174,95 TL. ihbar tazminatı ve 2.250,16 TL. yıllık izin ücreti ödenmek suretiyle feshedildiğini, Basın İlan Kurumu'ndan 4.200,00 TL. kredi çektiğini, iş akdinin feshi nedeniyle kurumun bu tutarı müvekkilinden tahsil ettiğini, bu tutarın yapılan ödemelerden mahsup edilerek yapıldığını, son aylık brüt ücretinin 2.045,27 TL. olduğunu yapılan fazla mesai ücretlerinin sözleşme gereği aylık ücretin içinde olduğunu, ayrıca zamanaşımı itirazında bulunduklarını beyanla davanın reddini savunmuştur.

C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, alınan hesap bilirkişi raporuna itibarla davacının fark kıdem tazminatı bulunmadığı, sözleşmedeki hüküm nedeni ile yıllık 270 saatin mahsubu halinde haftalık 28 saat fazla mesai yaptığı, kullanmadığı yıllık izinlere ait ücretin ödenmesi gerektiği gerekçesi ile fazla mesai ve fazla mesainin %5 fazlalıklarından hakkaniyet indirimi yapılmak sureti ile alacaklar hüküm altına alınmış, davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararı davalı taraf temyiz etmiştir. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi'nce 2015/39044 E. 2016/255 K. ve 19.01.2016 tarihli ilam ile sair temyiz itirazları yerinde görülmeyerek özetle davalının sunduğu yıllık izin belgelerinin değerlendirilmesi gerektiği, Basın İş Kanunundaki düzenlemeler dikkate alınarak davacının haftalık 12 saat üzerinden fazla mesai ücretinin hesaplanıp makul oranda hakkaniyet indirimi yapılması gerektiği, fazla çalışmanın %5 fazlası alacağında ise öncelikle fazla çalışma alacağının takdiri indirimli olarak belirlenmesi ardından yine makul oranda indirim yapılarak alacağın belirlenmesi gerektiği ve birleşen davaya yönelik zamanaşımı savunmasının değerlendirilmesi gerektiği, gerekçeleriyle karar bozulmuştur.
Mahkemece bozma ilamına uyulup bilirkişiden ek rapor da alındıktan sonra asıl ve birleşen davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir. Bu kararı da davalı vekili temyiz etmiştir. Dairemizin 2019/5307 E. 2019/15982 K. ve 17/09/2019 tarihli ilamı ile diğer temyiz itirazları yerinde görülmeyerek özetle, ' ..bozma öncesi fazla mesai ücretinin %5 fazlalığı alacağında %95 oranda takdiri indirim yapılmış olup bu karar davacı tarafça temyiz edilmediğinden indirim oranı davalı lehine usuli kazanılmış hak olmuştur. Mahkemece, bozma sonrası, anılan alacakta %75 oranda takdiri indirim yapılması davalı aleyhine usulü kazanılmış hakkı ihlal eder nitelikte olup kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir' gerekçesi ile karar bozulmuştur.
Mahkemece bozma ilamına uyularak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı davalı vekili temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
1- Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Anayasa Mahkemesi’nin 13.06.1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştırılanlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’un 04.01.1961 tarihli ve 212 sayılı Kanun’un 1. maddesiyle değişik ek 1 inci maddesinin 8 inci fıkrasının 2 nci cümlesinin iptaline dair 19.11.2019 gün ve 30953 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 19.09.2019 tarihli ve 2019/48 E., 2019/74 K. sayılı 'İPTAL' kararının eldeki uyuşmazlığa etkisinin açıklığa kavuşturulması gereklidir.
Anayasa Mahkemesi’nin iptaline konu olan ek 1 inci maddesinin 8 inci fıkrasının 2 nci cümlesinde “Fazla çalışma ücretlerinin gününde verilmemesi halinde, her geçen gün için %5 fazlasıyla ödenir.” hükmü mevcuttur. Anılan ek 1 inci maddede, fazla saatlerde çalışmaların (günlük sekiz saati aşan çalışmalarla, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil çalışmaları) %5 fazlalıkları ayrı ayrı düzenlenmemiş, aynı kurala tabi kılınmıştır.
Anılan Kanun maddesinin düzenleniş şekline göre Anayasa Mahkemesi’nin iptaline konu olan norm cümlesi, ek 1 inci maddenin kapsamında yer alan gece ve gündüz devrelerindeki günlük sekiz saatlik iş müddetini aşan fazla çalışmalar ile ulusal bayram, genel tatiller ve hafta tatili çalışmalarının tamamı için sonuç doğuran bir düzenleme olup, bu bağlamda Anayasa Mahkemesi’nce verilen iptal kararının bu alacakların tümünün %5 fazlalıklarına uygulanmasını gerekli kılmaktadır.
Yukarıdaki tespit ve açıklamalara göre iptal kararının kapsamı belirlendikten sonra bu iptal kararının bağlayıcılığı ve ne zaman hukukî sonuç doğuracağı sorununun ele alınması gereklidir.
T.C. Anayasası’nın 153 üncü maddesinin 6 ncı fıkrasında, “Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.” düzenlemesi mevcut olup, bu düzenlemenin doğal sonucu olarak Anayasa Mahkemesi’nce bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin tümünün ya da bunların belirli hükümlerinin Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edildiğinin bilindiği halde görülmekte olan davaların Anayasa’ya aykırılığı saptanan kurallara göre görüşülüp çözümlenmesi, Anayasa’nın üstünlüğü prensibine ve hukuk devleti ilkesine aykırı düşeceği için uygun görülmeyeceği kabul edilmektedir (Danıştay 4. Dairesi. 09.05.2011 tarih ve 2011/2546 E., 2011/3384 K. sayılı kararı).
Bu konudaki Anayasa Mahkemesinin 12.12.1989 tarih ve 1989/11-48 sayılı kararında “Anayasanın 152. maddesine göre, itiraz yoluna başvuran mahkemeler, Anayasa Mahkemesi'nce verilecek kararlara uymak zorundadırlar. Bu durumda, itiraz eden mahkeme, elinde bulunan ve Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararından önce açılmış olan bir davayı Anayasa Mahkemesi kararına göre çözecek ve doğrudan iptal kararının etkisini önceye uygulayacaktır. Ayni durum, itiraz yoluna başvurmayan mahkemeler yönünden de geçerlidir. İptal davası veya itiraz üzerine bir kuralın iptali sonucu, Mahkemeler bakmakta oldukları davaları bu karara göre çözmekle yükümlüdürler. Bu sonuç Anayasa'nın, 'Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazete’de hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar.' yolundaki 153. maddesinin altıncı fıkrasında yer alan kuralın sonucudur. …” gerekçesine yer verilmiştir.Yine, 09.05.1960 tarihli ve 21/9 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında da “Sonradan çıkan içtihattı birleştirme kararının, Temyiz Mahkemesinin bozma kararına uyulmakla meydana gelen usule ait müktesep hak esasının istisnası olarak henüz mahkemede veya Temyiz Mahkemesinde bulunan işlere tatbiki gereklidir. Anayasa Mahkemesi iptal kararlarında da aynı ilke geçerlidir.” şeklinde açıklama yapılmış, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 13.07.2011 tarihli ve 2011/1-421 Esas, 2011/524 K. sayılı kararında da “Eldeki dava sonuçlanıp kesinleşmeden o davaya uygulanabilecek olan yasa metni Anayasa Mahkemesince iptal edilip, yürürlüğün durdurulmasına karar verildiğine göre, iptal kararı sonucu oluşan durumun 05.09.1960 tarihli, 21/9 sayılı YİBK'da da belirtildiği üzere maddi anlamda kesinleşmemiş olup, derdest olan eldeki davaya da uygulanması zorunludur.” denilmiş, aynı yöndeki içtihat, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 21.03.2012 tarihli ve 2012/20-12 E., 2012/232 K. sayılı kararında da oy birliği ile kabul edilmiştir. Keza 21.01.2004 tarihli ve 2004/10-44 E., 2004/19 K. sayılı ve 03.02.2010 tarihli ve 2010/4-40 E., 2010/54 K. sayılı kararlarında da: “Uygulanması gereken bir kanun hükmü, hüküm kesinleşmeden önce Anayasa Mahkemesince iptaline karar verilirse, usulî kazanılmış hakka göre değil, Anayasa Mahkemesi'nin iptal sonrası oluşan yeni duruma göre karar verilebilecektir.” yönünde değerlendirme ve açıklama yapılmıştır.
Görüldüğü üzere, Anayasa Mahkemesi’nin somut norm denetimi neticesinde verdiği iptal kararlarının Resmî Gazete’de yayımlanması ile sonuç doğuracağı ve bu durumun da bozma kararına uyulmakla meydana gelen usulî müktesep hakkın istisnası olduğu ve eldeki tüm uyuşmazlıklara uygulanması gerektiği uyulması zorunlu yargısal içtihatlar ile kabul edilmiştir.
Anayasa’nın 153. maddesinin birinci fıkrasında herhangi bir denetim yolu tanınmamış ve Anayasa Mahkemesi kararlarının kesin olduğu belirtilmiş, beşinci fıkrada 'İptal kararları geriye yürümez' kuralına yer verilmiştir.
Türk Anayasal sisteminde, 'Devlete güven' ilkesini sarsmamak ve ayrıca devlet yaşamında bir kargaşaya neden olmamak, kazanılmış hakları korumak için iptal kararlarının geriye yürümezliği kuralı kabul edilmiştir. Böylece hukuksal ve nesnel alanda etkilerini göstermiş, sonuçlarını doğurmuş bulunan durumların, iptal kararlarının yürürlüğe gireceği güne kadarki dönem için geçerli sayılması sağlanmıştır. Bir kural işlemle kurulan statünün Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararıyla ya da bir başka kural işlemle kaldırılması durumunda, bu statüye bağlı öznel (sübjektif) işlemlerin de geçersiz duruma düşmesi doğaldır. Dolayısıyla bu öznel işlemlerle, ortadan kalkan statüye dayanarak ileriye dönük haklar elde edilemez. Anayasa'nın bağlayıcılığı, Anayasa Mahkemesi kararlarına tüm devlet organlarının uyma zorunluluğu ve Anayasa'nın üstünlüğü ilkesi, Anayasa'ya aykırı bir kuralın aykırılığının saptanmasından sonra uygulama alanı bulmasını kesinlikle önler.
Anayasa Mahkemesi iptal kararlarının zaman içerisindeki etkisi böylece çıkmakta ve 'İptal kararları geriye yürümez' kuralı belirtilen anlamı taşıyarak geçerli olmaktadır.
Anayasa’nın 153. maddesindeki “İptal kararları geriye yürümez” kuralının, yalnız lafzı ile bağlı kalınarak yorumlanması hukuk devleti ilkesine ve bu ilke içinde var olan adalet ve eşitlik ilkelerine aykırı sonuçlar doğurabileceği gibi itiraz yoluyla yapılacak denetimin amacına da ters olduğu aşikârdır. Ayrıca iptal kararının geriye yürümezliği kuralı, çoğu zaman iptal kararlarını işlevini ve etkinliğini azaltmaktadır.
Ancak geriye yürümezlik ilkesinin en önemli istisnası, Anayasa’nın 152. maddesindeki somut norm denetimidir.
Madde uyarınca mahkeme önüne gelen uyuşmazlıkta Anayasa aykırılık iddiasını ciddi görülür ve Anayasa Mahkemesine iptal için başvuru yapılırsa Anayasa Mahkemesi tarafından iptal kararı verildiğinde, iptal kararına uymak zorundadır. Özelikle Anayasa Mahkemesi kararları geriye yürümeyecekse somut norm denetimine başvurunun bir anlamı olmayacaktır. Somut norm denetiminde, iptal kararının yapısı gereği durdurulan dava bakımından geriye etkili uygulama söz konusudur.
İtiraz yoluyla yapılan başvuru üzerine iptal edilen hükümle ilgili, benzer işlerde uygulama durumunda bulunan başka mahkemeler de Anayasa Mahkemesi iptal kararına uymak zorunda olup, iptal edilen yasa maddesine dayanarak karar veremezler. İtiraz yoluna başvuran mahkemenin verilecek olan iptal kararı ile bağlı olması, diğer mahkemeler bakımından da aynı etkiyi haizdir. Sadece başvuran mahkeme açısından iptal kararının geriye yürüyeceğinin kabulü, uygulanacak olan norm bakımından mahkemeler arasında eşitsizlik doğuracaktır. Tüm mahkemelerin itiraz yoluna başvurması da beklenemeyeceğinden, uyuşmazlığa dair iptal kararının diğer mahkemelerde derdest olan davalar bakımından da uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Yukarıda yapılan tespit, açıklama ve değinilen uyulması zorunlu yargısal içtihatlara göre somut uyuşmazlık ele alındığında Mahkemece birleşen davada, bozmaya uygun olarak fazla çalışma ücreti alacağının %5 fazlası hüküm altına alınmıştır. Ancak 19.11.2019 tarihli ve 30953 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 19.09.2019 tarihli ve 2019/48 E., 2019/74 K. sayılı iptal kararı ile söz konusu %5 fazlalığın dayanağı olan norm iptal edilmiştir. O halde Anayasa Mahkemesi’nce itiraz üzerine verilen bu iptal kararı Resmî Gazete’de yayımlanmakla sonuç doğurduğundan ve bu durum ise bozma kararına uyulmakla meydana gelen usulî müktesep hakkın istisnası olduğundan iptal kararının temyiz aşamasında gözetilerek uyuşmazlığa tatbikînin sağlanması gereklidir.
Bunun sonucu olarak Mahkemenin Anayasa Mahkemesi’nce verilen iptal kararının gereği olarak fazla çalışma ücreti alacağının %5 fazlalığına ilişkin talebin reddine karar verilmesi için hükmün tekrar bozulması gerekmiştir.
Ayrıca, davanın açılış tarihi itibariyle %5 fazla ödemeye dair yasal düzenleme yürürlükte olduğundan, bu alacağın salt daha sonra Anayasa Mahkemesi’nce verilen iptal kararının gereği olarak reddedilmesi gerektiğinden, Dairemizce bu red nedeniyle oluşan miktar bakımından davalı yararına avukatlık ücretine hükmedilmesinin hakkaniyetli olmayacağı ve adaletsizliğe yol açacağı sonucuna varılmıştır. Buna bağlı olarak da Mahkemece bozma sonrası verilen hükümde söz konusu red nedeniyle davalı lehine vekâlet ücretine hükmedilmemelidir.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 25/02/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.