10. Hukuk Dairesi 2018/496 E. , 2018/11294 K.

[İctihat]

10. Hukuk Dairesi 2018/496 E. , 2018/11294 K.


'İçtihat Metni'


Mahkemesi :İş Mahkemesi

Dava, 1479 sayılı Yasa kapsamında isteğe bağlı sigortalılığın tespiti ile fazla ödenen primlerin yasal faiziyle tahsili istemine ilişkindir.
Mahkemece, bozma ilamına uyularak yapılan yargılama neticesinde hükümde belirtilen gerekçelerle davanın reddine karar verilmiştir.
Hükmün, davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra, işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Mahkemece uyulan bozma ilamında '... dava ve uyuşmazlığa konu olan 10.03.2000-08.03.2002 tarihleri hariç 06.01.1997-25.05.2011 tarihleri arası dönem yönünden, davanın yasal dayanağını oluşturan 1479 Sayılı Yasanın 24.ve 25. Maddelerinde 02.08.2003 tarihinde yapılan 4956 sayılı Yasayla yapılan değişiklikler de dikkate alınmak suretiyle, zorunlu sigortalılık için ön koşul olan kendi nam ve hesabına bağımsız çalışma olgusunun varlığı, özellikle bu kapsamda sigortalılığa esas olabilecek vergi, Oda ve Sicil kayıtlarının varlığı yeniden ve usulünce araştırılmalı ve varılacak sonuca göre karar verilmesi' gerektiği belirtilmiştir.
1479 sigortalılık föyünden (4.1.1982-31.12.1984), (22.3.1985-6.1.1997) ve (10.3.2000-8.3.2002) zorunlu, (15.1.1997-10.3.2000), (12.12.2007-31.5.2011) isteğe bağlı sigortalı olarak 23 yıl 4 ay 23 gün ve 600 gün askerlik borçlanması ve prim borcu bulunmayan davacının 25.5.2011 tarihli tahsis talebine istinaden bakkallık odası başkanlığı defterlerinde yapılan 10.1.2012 tarihli inceleme sonucu 4.1.1982-15.8.2005 tarihleri arası odaya kayıtlı olduğunun tespiti üzerine isteğe bağlı sigortalılığı iptal edilerek 4.1.1982-31.12.1984 ve 22.3.1985-15.8.2005 tarihleri arası 23 yıl 4 ay 2gün zorunlu sigortalı kabul edilerek prim borcu çıkarıldığı 7.2.2012 tarihinde ödenen prim borçlarının geçmiş tarihli prim borcu ödemesi olarak kabul edilerek 1.6.2011 tarihinden itibaren yaşlılık aylığı bağlandığı, davacı tarafından vergiye kayıtlı olduğu dönem dışında fiilin çalışması olmadığını, kurum işleminin iptalini, 6.1.1997-25.5.2011 tarihleri arası isteğe bağlı sigortalı olduğunun tespiti ile fazla ödenen primlerin yasal faizi ile birlikte tahsili talepli eldeki davanın açıldığı, Mahkemece bozma ilamına uyularak yapılan yargılama neticesinde, kendi nam ve hesabına çalışma araştırılması yapılmaksızın isteğin reddine karar verildiği anlaşılmaktadır.
Davanın yasal dayanağı; 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Geçici 7. maddesindeki; “Bu Kanunun yürürlük tarihine kadar 17.07.1964 tarihli ve 506 sayılı, 02.09.1971 tarihli ve 1479 sayılı, 17.10.1983 tarihli ve 2925 sayılı, bu Kanunla mülga 17.10.1983 tarihli ve 2926 sayılı, 08.06.1949 tarihli ve 5434 sayılı kanunlar ile 17.07.1964 tarihli ve 506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesine göre sandıklara tâbi sigortalılık başlangıçları ile hizmet süreleri, fiilî hizmet süresi zammı, itibarî hizmet süreleri, borçlandırılan ve ihya edilen süreler ve sigortalılık süreleri tabi oldukları Kanun hükümlerine göre değerlendirilirler.” düzenlemesi ve genel olarak Kanunların geriye yürümemesi (geçmişe etkili olmaması) kuralı gereği 1479 sayılı Kanunun 24 ve 25 maddeleridir.
1479 sayılı Kanun kapsamında zorunlu sigortalılık niteliğinin varlığı için asli ve zorunlu koşul, “kendi adına ve hesabına bağımsız (ve eylemli) çalışma” olgusu olup, meslek kuruluşu ve vergi dairesine kayıtlı olmak; anılan çalışmayı doğrulayan bir şekil şartından ibaret olduğu cihetle aksinin kanıtlanması olanaklıdır. Diğer bir anlatımla, mesleki faaliyete son verilmesi halinde, artık somut bir çalışmaya dayanmayan, soyut ve sadece evrak üzerindeki oda/vergi kaydına itibar edilerek kişiyi sigortalı saymak Kanunun amacına aykırı olacağı açıktır.
Bu bağlamda, davalı Kurum tarafından 4.1.1982-15.8.2005 tarihleri arası odaya kayıtlı olduğu gerekçesiyle 12.12.2007-31.5.2011 tarihleri arası isteğe bağlı sigortalılığının iptal edilerek ödenen primlerin zorunlu ... sigortasına aktarılması işlemi yerin olmayıp Mahkemenin, bu dönem yönünden verilen kararı isabetsizdir. Mahkemece, bakkallık faaliyeti nedeniyle oda kaydı bulunan davacının 4.1.1982-15.8.2005 dönem yönünden, (nakliyecilikten dolayı vergiye kayıtlı olduğu 10.03.2000-08.03.2002 tarihleri hariç) 1479 sayılı Kanunun 26. maddesinde düzenlenen, “sosyal güvenliğin vazgeçilmez ve kaçınılamaz” kamusal yapısı gereği yöntemince ve re’sen araştırma yapılarak, davacının, kendi nam ve hesabına çalışıp çalışmadığının tespiti için, davacıya maddi delilleri olup olmadığı sorularak, varsa bunları mahkemeye sunmak üzere önel verilmeli, gerçekten kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmasının nasıl olduğu, işyerine ilişkin emniyet, zabıta, ..., muhtarlık vs. marifetiyle araştırılmalı, uyuşmazlık konusu dönemde faaliyette bulunduğu iş yeri olup- olmadığı, uyuşmazlık konusu dönem yönünden ticari olarak kayıtlı elektrik ve su abonelikleri ve işyerlerine ilişkin işyeri açma ruhsatları olup- olmadığı araştırılmalı, oda kaydına konu bakkallık faaliyetinin bizzat yapılıp yapılmadığı araştırılarak kendi nam ve hesabına çalışma olgusu hiç bir kuşkuya yer vermeyecek şekilde ortaya konularak, yapılacak değerlendirme sonucuna göre karar verilmelidir.
Açıklanan bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece, eksik inceleme ve araştırma sonucu karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir
O hâlde, davacı vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istem halinde davacıya iadesine, 27.12.2018 gününde oybirliğiyle karar verildi.