10. Hukuk Dairesi 2016/17490 E. , 2019/4646 K.

[İctihat]

10. Hukuk Dairesi 2016/17490 E. , 2019/4646 K.


'İçtihat Metni'

Mahkemesi :İş Mahkemesi

Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, ilâmında belirtildiği şekilde davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, davacı ve davalılar vekillerince temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Dava, 1993 yılı başından 2009 yılı /11. aya kadar davalı işverene ait işyerinde hizmet akdine tabi olarak geçen ve Kuruma bildirilmeyen eksik çalışma sürelerinin tespitine ilişkin olup, Mahkemece yapılan yargılama sonunda davanın kısmen kabulüyle ilâmında belirtilen şekilde davacının 15.06.2002 – 31.10.2008 tarihleri arasında aralıklı çalıştığı, bu süre içerisinde 15.06.2002 - 02.10.2007 tarihleri arsındaki çalışmalarından kuruma bildirilmeyen çalışmasının bulunmadığı, 05.06.2008-31.10.2008 tarihleri arasında 146 gün asgari ücretle davalı işveren yanında çalıştığı bu sürenin 50 gününün kuruma bildirildiği, 96 günlük çalışmasının bildirilmemeiş olduğunun tespitine, 15.05.1999-15.06.1999 tarihli çalışmalara ilişkin talebin tarihleri arasında davalı işveren yanında çalıştığının tespitine karar verilmiştir.
Davanın yasal dayanağı 506 sayılı Yasa'nın 79/10. ve 5510 sayılı Yasa'nın 86/9. maddeleri olup bu tür sigortalı hizmetlerin tespitine ilişkin davaların, kamu düzeniyle ilgili olduğu ve bu nedenle de özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesinin zorunlu ve gerekli bulunduğu açıktır. Bu çerçevede, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip, gerek görüldüğünde re'sen araştırma yapılarak kanıt toplanabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Ayrıca, 506 sayılı Kanunun 79/10. maddesi hükmüne göre; Kuruma bildirilmeyen hizmetlerin sigortalı hizmet olarak değerlendirilmesine ilişkin davanın, tespiti istenen hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerekir. Bu yönde, anılan madde hükmünde yer alan hak düşürücü süre; yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalışmaları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar için geçerlidir. Bir başka anlatımla; sigortalıya ilişkin olarak işe giriş bildirgesi, dönem bordrosu gibi yönetmelikte belirtilen belgelerin Kuruma verilmesi yada çalışmaların Kurumca tespit edilmesi halinde; Kurumca öğrenilen ve sonrasında kesintisiz biçimde devam eden çalışmalar bakımından hak düşürücü sürenin geçtiğinden söz edilemez.
Ne var ki; sigortalının Kuruma bildiriminin işe giriş tarihinden sonra yapılması, bir başka ifade ile sigortalının hizmet süresinin başlangıçtaki bir bölümünün Kuruma bildirilmeyerek sonrasının bildirilmesi ve Kuruma bildirimin yapıldığı tarihten önceki çalışmaların, bildirgelerin verildiği tarihide kapsar biçimde kesintisiz devam etmiş olması halinde, Kuruma bildirilmeyen çalışma süresi yönünden hak düşürücü sürenin hesaplanmasında; bildirim dışı tutulan sürenin sonu değil, kesintisiz olarak geçen çalışmaların sona erdiği yılın sonu başlangıç alınmalıdır.
1-Yukarıda belirtilen ilkeler ışığında, davacı tarafından davalı işveren nezdinde geçtiği iddia edilen çalışmanın gerçekliği, işin ve işyerinin kapsam ve niteliğiyle süresinin belirlenebilmesi amacıyla; davacının çalışmaları ile ilgili tüm delillerin toplanmadığı anlaşılmakla; davaya konu edilen işyerinin sezonluk olup olmadığı noktasında ruhsat ve çalışma belgesi celp edilerek; vergi mükellefiyeti, işyerinin faaliyeti araştırılıp belirlenmelidir.
2-Somut davada talep, başkaca işyerlerinden yapılan bildirimlerin de davalı nezdinde geçtiği iddiasına dayanmakla; bildirim yapılan işyerlerine HMK 124 kapsamında husumet yöneltilip, diğer işyerlerinde çalışmaların gerçek ve fiili olup olmadığı, bağlantı olup olmadığı saptanarak, iddianın doğru olması halinde hak düşürücü sürenin bu kapsamda irdelenmesi gerekmektedir.
3-Ayrıca dosyadaki belgeler arasında 2008 yılına ait 6, 7, 8, 9, 10. dönem bordrolarının yer almadığı anlaşılmakla; Mahkemece 2008 yılı dönem bordroları celp edilerek, bordro tanıkları dinlenilerek, deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek, varılacak sonuç uyarınca, bir karar verilmelidir.
Mahkemece, yukarıda açıklanan esaslar doğrultusunda inceleme yapılarak elde edilecek sonuca göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, taraf avukatlarının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davacı ile davalılardan ...'e iadesine, 22.05.2019 gününde oybirliği ile karar verildi.