10. Hukuk Dairesi 2020/6863 E. , 2020/7039 K.

[İctihat]

10. Hukuk Dairesi 2020/6863 E. , 2020/7039 K.


'İçtihat Metni'

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi


Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı davalı vekili ve fer’i Kurum vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi ...Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
...Bölge Adliye Mahkemesi ... Hukuk Dairesince verilen kararın, fer’i müdahil Kurum vekili ve davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Davacı vekili, müvekkilinin davalı ...’e ait ... Köyü hudutları içinde bulunan mücavir alan adresindeki çiftliğinde 01.02.2010 - 01.11.2014 tarihleri arasında çalıştığını, çalışmasının Kuruma bildirilmediğini beyanla müvekkilinin 01.02.2010 - 01.11.2014 tarihleri arasında davalı işverene ait çiftlik işyerinde asgari ücretle ve iş akdine dayalı olarak çalıştığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II- CEVAP:
Davalı vekili, davacının emekli olduğunu, kendi isteği üzerine emekli maaşından kesinti olmaması için böyle bir talepte bulunduğunu, arazideki işleri bir kişinin yapmasının mümkün olmadığını, kendisinin tarım işinde çalışmadığını sadece bekçilik yaptığını beyanla davanın reddini talep etmiştir.
Fer'i Müdahil Kurum Başkanlığı vekili, davacının iddiasını resmi ve yazılı belgelerle ispatlaması gerektiğini, sırf tanık beyanlarıyla ispatın mümkün olmadığını, bir kimsenin sigortalı sayılabilmesi için işe giriş bildirgesinin yeterli olmadığını, sigortalılığın oluşumu yönünden çalışma olgusunun varlığının zorunlu olduğunu beyanla davanın reddini talep etmiştir.
III- MAHKEME KARARI:
A- İLK DERECE MAHKEME KARARI
Davanın kabulü ile; Davacının davalı ...’e ait ... Köyünde bulunan ve tarımsal faaliyet gösteren işyerinde 01.02.2010-01.11.2014 tarihleri arasında hizmet akdine tabi olarak çalıştığının tespitine, ' karar verilmiştir.
İstinaf Yoluna Başvuran ve Sebepleri: istinaf Kanun yoluna başvuran davalı vekili, davacının iddia ettiği dönemde davalıya ait işyerinde çalıştığına dair yazılı bir delilin dosyada bulunmadığını, sadece tanık beyanları doğrultusunda karar verildiğini, itirazları, beyanları ve sundukları deliller dikkate alınmadan davanın kabulüne karar verildiğini beyanla İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını istemiştir.
İstinaf Kanun yoluna başvuran fer'i müdahil Kurum vekili; ispata elverişli olmayan tanık anlatımlarına dayanılarak ve eksik inceleme sonucu verilen kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu beyanla İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasını istemiştir.
B- BAM KARARI
Uşak 1. İş Mahkemesi'nden verilen 23.11.2017 tarih, 2015/187 Esas ve 2017/575 Karar sayılı kararına yönelik davalı vekili ile fer'i müdahil Kurum vekilinin istinaf başvurularının Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı vekili temyiz dilekçesinde özetle “Ahududu yetiştiriciliğ yapıldığı belirtilmekte ise de ahududu Mart-Ağustos ayları arasında 6 aylık sürede yetiştirilmektedir. Davacı koah hastasıdır ve eşi de çalışabilecek durumda değildir. Ayrıca davacının başka tarlalarda çalıştığına dair beyanları da yer almaktadır. Kabul anlamına gelmemekle birlikte davacının tam zamanlı çalışması mümkün değildir. Tanık beyanlarına dayanılarak hüküm kurulduysa da tanıklar kış aylarında tarımsal faaliyet yapılmadığını da söylemişlerdir.
Fer’i Müdahil temyiz dilekçesinde özetle; “Yeterli inceleme araştırma yapılmadan, yetersiz tanık anlatımlarına dayanılarak hükmün kurulduğunu” belirterek verilen kararı temyiz etmişlerdir .
IV- İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Dava, 506 sayılı Kanunun 79/10. (5510 sayılı Kanun’un m. 86/9.) maddesi uyarınca açılmış hizmet tespiti davasıdır. Maddeye göre, “Yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye başvurarak alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları nazara alınır.”
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların hizmetlerin tespitine ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu çerçevede hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyerek, gerekli araştırmaların re'sen yapılması ve kanıtların toplanması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Eldeki davada, davalı ...’e ait Uşak Merkez Karaağaç Köyü hudutları içinde bulunan mücavir alan adresindeki çiftliğinde 01.02.2010 - 01.11.2014 tarihleri arasında çalıştığını, çalışmasının kuruma bildirilmediğini beyanla 01.02.2010 - 01.11.2014 tarihleri arasında davalı işverene ait çiftlik işyerinde asgari ücretle ve iş akdine dayalı olarak çalıştığının tespitine karar verilmesini istemiş olup mahkemece, yeterli inceleme ve araştırma yapılmadan “davanın kabulü ile; davacının davalı ...’e ait Uşak ili Merkez ilçe Karaağaç Köyünde bulunan ve tarımsal faaliyet gösteren işyerinde 01.02.2010-01.11.2014 tarihleri arasında hizmet akdine tabi olarak çalıştığının tespitine” dair yazılı şekilde hüküm tesis edilmesi isabetsizdir.
Yukarıdaki Yasal düzenlemeler ve açıklamalar ışığı altında; talep ve kabul edilen süre gözetilerek, davacıya, davasını somutlaştırması adına, talep döneminde yıllar ve mevsimler itibariyle ay ay hangi işleri yaptığı, her aya karşılık ücret alıp almadığı hususu, sürekli olarak tam zamanlı çalışıp çalışmadığı, çiftliğin büyüklüğü, kapasitesi, çiftlikte ne tür faaliyetlerin yapıldığı, bekçilik gerektirir faaliyet olup olmadığı, çiftlikte kendine bir ev tahsisi olup olmadığı, başka kimlerin çiftlikte çalıştığı, tanık beyanlarında geçen davacının, davacının, çiftlikte kendi nam ve hesabına bir faaliyeti olup olmadığı açıklattırılmalı, Mahkemece, gerekirse Ziraat Mühendisi eşliğinde keşif yapılmak suretiyle çiftliğin kapasitesi, büyüklüğü, ahududu yetiştiriciliğinin yılın hangi aylarında yapıldığı, bunun dışında çiftliğin faaliyetinin neye yönelik olduğu (tarım-hayvancılık) belirlenmeli ayrıca, davacının, yıllara ve mevsimlere göre yaptığı işlerin tespiti ay ay çalışma süresi ve niteliğinin belirlenmesi, davacının 2926 sayılı Yasa kapsamında kendi nam ve hesabına çalışması olup olmadığının belirlenmesi için konuya vakıf re’sen belirlenen komşu arazi sahiplerinin dinlenilmesi suretiyle toplanan tüm kanıtlar değerlendirildikten sonra çalışmanın varlığı ve kapsamı kuşkuya yer vermeyecek şekilde belirlenmeli, kısmi süreli çalışma olduğunun anlaşılması halinde; gerektiğinde uzman bilirkişi görüşü de alınmak suretiyle, hükme konu dönem içinde bir günde kaç saat çalışmış olabileceği, haftalık ve aylık çalışma süreleri belirlenmeli ve yedi buçuk saat çalışma bir günlük çalışma hesabı ile kaç iş gününe karşılık olduğu hususu saptanarak, sigortalılık süresinin tespitine karar verilmelidir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 29.04.2011 gün, 21-130-256 sayılı kararı). ve tüm deliller toplandıktan elde edilecek sonuca göre karar verilmelidir.
Bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, fer'i müdahil Kurum vekili ve davalı ...'ın bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi ... Hukuk Dairesi kararının HMK'nın 373/1 maddesi gereğince kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalı ...'ya iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 26/11/2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.