10. Hukuk Dairesi 2018/7110 E. , 2020/1773 K.

[İctihat]

10. Hukuk Dairesi 2018/7110 E. , 2020/1773 K.


'İçtihat Metni'

Bölge Adliye
Mahkemesi : ...Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi


Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kısmen kabulüne dair verilen karara karşı, feri müdahil ... Başkanlığı vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
...Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, feri müdahil ... Başkanlığı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Davacı vekili, müvekkilinin davalı iş yerinde 11/11/1986 tarihinde işe başladığına ilişkin ilk işe giriş bildirgesinin verilmesine rağmen çalışmalarının Kuruma bildirilmediğini belirterek 11/11/1986 - 31/12/1986 tarihleri arasındaki çalışmalarının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II- CEVAP:
Davalı cevap dilekçesinde özetle, Davacının, davasını 5 yıllık hak düşüm süresi geçirildikten sonra açtığından davanın süreaşımı sebebiyle reddi gerektiğni, şirketin belirtilen dönemlerde kamu kurum ve kuruluşlarına müteahhitlik yaptığını, sigortasız işçi çalıştırmasının mümkün olmadığını, işe giriş bildirgesinin kuruma verildiğinin davacı tarafından da kabul edildiğini, davacı iddialarının doğru olması halinde dahi bu durumun şirketin değil, SSK kurumunun kayıt tutmaktaki eksiklik veya yanlışlığından olabileceğini, bu durumda da dava masrafları ile vekalet ücretinden sorumlu tutulmamaları gerektiğini, dava konusu dönemin yaklaşık 30 yıl öncesine ait olduğundan işyeri kayıtlarının imha edildiğini, bu sebeple davacının çalışmasının olup olupmadığının tespit etmelerinin mümkün olamayacağını ileri sürerek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Feri müdahil ... Başkanlığı vekili, davacının çalışma iddiasının hak düşürücü süreye uğradığını ve ayrıca yöntemince kanıtlanması gerektiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III- MAHKEME KARARI:
A- İLK DERECE MAHKEME KARARI
Davanın kısmen kabulü ile;
Davacının, 162730 numarası ile tescilli işvereni Prometsan A.Ş.'nin alt işvereni olan... Koll.Şti. isimli işyeri bünyesinde (ünvan değişikliği sonrası ... Elektrik Taah. San ve Tic Ltd Şti) 16264632 sigorta sicil numarasıyla 16.12.1986 tarihi ile 31.12.1986 tarihleri arasında (15 gün) süreyle asgari ücretle çalıştığının ve sigortalılık başlangıç tarihinin 18 yaşını ikmal ettiği 16.12.1986 olduğunun tespitine,
Davacının 11.11.1986 tarihi ile 16.12.1986 tarihleri arasında 35 gün süreyle asgari ücret üzerinden çalışmasının prim ödeme gün sayısına ilave edilmesine,
Davacının fazlaya ilişkin talebinin reddine,
İSTİNAF SEBEPLERİ:
İstinaf kanun yoluna başvuran Fer'i Müdahil Kurum vekili, davanın zamanaşımı yönünden reddi gerektiğini, Kurum kayıtlarında davacının çalıştığını iddia ettiği tarihlere ilişkin ücret bordrosu bulunmadığı gibi çalışma varlığınında kabulünün mümkün olmadığını, davacı tanıklarının beyanlarının objektiflikten uzak olduğunu belirterek usul ve yasaya aykırı ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasını istemiştir.
B- BAM KARARI
... İş Mahkemesi'nden verilen 16/02/2018 tarih, 2016/280 Esas ve 2018/135 Karar sayılı kararına yönelik Fer'i Müdahil SGK Başkanlığı vekilinin istinaf başvurusunun Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine,
TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Fer'i müdahil ... Başkanlığı vekili istinaf dilekçelerindeki nedenleri tekrarla ...Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının bozulması talebinde bulunmuşlardır.
IV- İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Dava, 506 sayılı Kanunun 79/10. maddesi uyarınca açılmış hizmet tespiti davasıdır. Anılan maddeye göre, “Yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye başvurarak alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları nazara alınır.”
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların hizmetlerin tespitine ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu çerçevede hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyerek, gerekli araştırmaların re'sen yapılması ve kanıtların toplanması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Bu ilkeler ışığında somut olay irdelendiğinde, davacıya ait 16264632 sigorta sicil nosu ile ilk işe giriş bildirgesinin 11/11/1986 tarihinde, 162730 sicil nolu işveren Akbar Kollektif Şirketi (Prometsan Taşeronu)’inden verildiği. Mahkemece, davacının 11/11/1986-31/12/1986 tarihleri arasında prim ödemesi olmadığından iş bu çalışmanın kayıt altına alınmadığı, 01/01/1987 tarihi ve sonrası çalışmaların ise SGK tarafından kayıt altına alındığı gözetilerek davanın kısmen kabulüne karar verildiği ancak, yapılan araştırmanın eksik olduğu anlaşılmaktadır.
Mahkemece, davacının, talep konusu dönemde fiilen çalışıp çalışmadığının araştırılması kapsamında öncelikle, re'sen araştırma ilkesi gereğince dönem bordroları getirtilerek, bordroda yer alan çalışanlar arasından re'sen tespit edilecek kişilerin tanık olarak dava ile ilgili bilgi ve görgülerine başvurulmalı, elde edilecek sonuç değerlendirilmek suretiyle hüküm kurulmalıdır.
Yukarıda belirtilen bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek, yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, Feri müdahil Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak, İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesi’ne gönderilmesine, 27/02/2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.