10. Hukuk Dairesi 2019/6519 E. , 2020/1291 K.

[İctihat]

10. Hukuk Dairesi 2019/6519 E. , 2020/1291 K.


'İçtihat Metni'

Mahkemesi :İş Mahkemesi

Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, ilamında belirtildiği şekilde davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, davacı ve davalı Kurum vekilleri ile bir kısım davalılar vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
İnceleme konusu davada, davacı, davalılara ait minibüs hattı durağı işyerinde 1987/08-2011/06 tariheri arasında, değnekçi olarak çalıştığını belirterek hizmetinin tespitini istemiş, Mahkemece, davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Dava, 506 sayılı Kanunun 79/10. (5510 sayılı Kanun’un m. 86/9.) maddesi uyarınca açılmış hizmet tespiti davasıdır. Maddeye göre, “Yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye başvurarak alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları nazara alınır.”
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların hizmetlerin tespitine ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu çerçevede hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyerek, gerekli araştırmaların re'sen yapılması ve kanıtların toplanması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Dosyadaki kayıt ve belgelerin incelenmesinde, davacıya ait hizmet döküm cetvelinde, dava konusu dönem olan 1987/8-10.06.2011 tarihleri arasında; 01.05.1987-30.02.1988 tarihleri arasında 335 gün zorunlu Bağ-Kur’lu olduğu, yine 1988/3-06.04.1988 tarihleri arasında zorunlu Bağ-Kur’lu olduğu, 05.09.1988-30.09.1988 tarihleri arasında 25 gün, SSK kapsamında dava dışı 206151.35 ss ... İnş.San.Tic.A.Ş.’ne ait inşaat işyerinde sigortalı olarak çalıştığı, 01.12.1992-31.12.1993 tarihleri arasında 390 gün zorunlu Bağ-Kur’lu olduğu, 06.09.2004-01.06.2008 tarihleri arasında tam süreli olarak dava dışı ... ss ... Eğitim Hiz.Bilg.İnş.Nak.Turz.San ve Tic.Ltd.Şti.’ne ait bilgisayar programlama işi işyerinde sigortalı olarak çalıştığı, 02.06.2008- 31.01.2011 tarihleri arasında 1333581.35 ss davalı ...’a ait minibüs durağı işi işyerinde sigortalı olarak çalıştığı, davacının 03.02.2011 tarihli tahsis dilekçesine istinaden, 01.03.2011 tarihinden itibaren kendisine yaşlılık aylığı bağlandığı anlaşılmaktadır.
Mahkemece, davanın kısmen kabulüne, 1987-31/12/1993 ve 06/09/2004-10/06/2011 dava dönemi itibariyle davanın reddine, davalı ... yönünden açılan davanın reddine, davacının diğer davalıların oluşturduğu adi ortaklığa ait... Dolmuş Hattı Durağı işi işyerinde 01.01.1994-31.01.2011 tarihleri arasında (yaşlılık aylığı bağlanması nedeniyle SGDP tabi çalışma olacağından bu tarih sonrası hizmet tespitinde hukuki yarar bulunmamaktadır) hizmet akdine, istinaden asgari ücret ile 6131 gün çalıştığı, 2286 günlük çalışmasının davalı SGK’na bildirildiği, 01.01.1994-05.09.2004 tarihleri arasında 3845 günlük çalışmasının davalı SGK’na bildirilmediğinin tespitine, karar verilmiş ise de hükmün eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olduğu anlaşılmaktadır.
Yukarıda açıklanan ilkeler ışığında dava konusu somut olayda; fiili çalışma olgusunun tespiti açısından öncelikle; uyuşmazlık konusu dönemde, davacının hizmet döküm cetveline göre sigortalı bildiriminin yapıldığı dava dışı 206151.35 ss ... İnş.san.Tic.A.Ş. ve dava dışı ... ss ... Eğitim Hiz.Bilg.İnş.Nak.Turz.San. ve Tic.Ltd.Şti. unvanlı işverenlere, HMK’nın 124. maddesi uyarınca husumet yöneltilmesi için davacıya mehil verilerek, bu işverenlerin davaya iştiraki sağlanmalı ve davaya dahil edilen işverenlerin de göstereceği deliller toplanmalı, davacının Bağ-Kur sigortalılık süreleri ve aylık bağlama kararı ile talepte gözetilmek suretiyle uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca infaza elverişli bir hüküm kurulmalıdır.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davacı ve davalı Kurum vekilleri ile bir kısım davalılar vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davacı ve bir kısım davalılara iadesine, 18.02.2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.