10. Hukuk Dairesi 2020/2185 E. , 2020/3505 K.

[İctihat]

10. Hukuk Dairesi 2020/2185 E. , 2020/3505 K.


'İçtihat Metni'

Bölge Adliye
Mahkemesi : Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
No : 2017/1816-2019/562
İlk Derece
Mahkemesi : Çınar Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi
No : 2014/220-2017/134

Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın reddine dair verilen karara karşı davacı vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun kabulüne, İlk Derece Mahkemesinin kararının kaldırılarak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, feri müdahil kurum vekili ve davalı ... tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle: Müvekkilinin 2000 yılı nisan-mayıs aylarında davalının yanında işe girdiğini ve 01/03/2011 tarihinde nedensiz olarak işten çıkarıldığını, kıdem ve ihbar tazminatı ile ücret (fazla çalışma, hafta tatili, genel tatil, yıllık izin ücret) alacaklarının bugüne kadar ödenmediğini, müvekkilinin davalının çiftliği olan Şükürlü çiftliğinde yaklaşık olarak 10 yıl 9 ay çalıştığını, işyerinde hemen tüm işçiler için maaşların asgari ücretten düzenlendiğini, davacının elden ödenen aylık net ücretinin işten ayrıldığı yıl olan 2011 mart ayı itibariyle yıllık olarak eşiyle birlikte toplam 9.400,00 TL olduğunu, müvekkilinin işyerinde 7 gün sabah 6'dan akşam 8'e kadar bilfiil çalıştığını, fazla mesai yapıldığını ancak karşılıklarının ödenmediğini, aynı biçimde hafta tatili ve genel tatil çalışmaları içinde çift ücret ödenmediğini, davacının bütün iş hayatı boyunca izin kullanmadığını, müvekkilinin davalı işyerinde 10 yıl 9 ay boyunca eksiksiz olarak yemek, temizlik, evin bakım ve onarımı, ekmek yapımı, tandır, peynir yapımı, getir götür ve her türlü angarya işleri, bütün şoförlerin çamaşırlarının yıkanması, davalının 6000 dönüm arazinin ve çiflikteki evinin bakım ve gözetiminin müvekkili tarafından yerine getirildiğini, bu nedenlerle müvekkili ...'un mayıs 2000 tarihinden 01/03/2011 tarihine kadar geçen süre içinde davalı ... yanında sigortasız olarak çalıştığının ve sigorta başlangıç tarihinin 2000 yılı mayıs ayı olarak tespiti ile sigorta hizmetlerinden faydalandırılmasına karar verilmesini, bu süreler içinde yatırılmayan primlerin davalı tarafından yatırılmasını, müvekkilinin bu hizmetlerinin diğer hizmetleri ile birleştirilmesini, yargılama giderlerinin davalılara yükletilmesini ve avukatlık ücretinin davalıya yükletilmesine karar verilmesini talep etmiştir.
II- CEVAP:
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle: Davacının yanında işçi olarak işe girmediğini, dava dilekçesinde belirttiği işlerin hiçbirini yapmadığını, bu nedenle davacının hiçbir talebini kabul etmediğini, davacının belirtmiş olduğu alacakların zaman aşımına ve hak düşümüne uğradığını, bu nedenle zamanaşımı definde bulunduğunu, bu nedenlerle hukuki dayanaktan yoksun olarak aleyhine açılan davanın reddine, yargılama giderleri ile vekalet ücretinin karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini talep etmiştir.
Feri müdahil vekili, davacının davaya konu işyerinde çalıştığına ilişkin herhangi bir kayda ve belgeye rastlanılmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III- MAHKEME KARARI:
A- İLK DERECE MAHKEME KARARI
Mahkeme, 'Davacının davalı ile aralarında hizmet sözleşmesi şartlarının oluşmadığı, eşi ...'un işlerine yardım ettiği' gerekçesiyle, 'Davanın reddi ile; davacının 2000 yılından itibaren davalı yanında çalıştığını da ispat edemediğinden davanın reddine' karar vermiştir.
B- BAM KARARI
Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince “A-)Davacı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile; Çınar Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 20.04.2017 tarih, 2014/220 Esas - 2017/134 Karar sayılı kararının kaldırılarak, düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle;
B-1-)Davanın kısmen kabulü ile, davacının, davalı ...'e ait çiftlik iş yerinde 31.05.2000 - 31.07.2008 ve 24.11.2008 - 01.03.2011 tarihleri arasında aralıksız olarak sigorta primine esas kazancın alt sınırından hizmet akdi ile çalıştığının tespitine, fazla istemin reddine,' karar verilmiştir.
TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı vekili ve Feri müdahil SGK vekili özetle; davanın 5 yıllık hak düşürücü süre içerisinde açılmadığını, davacının iddiasının kanıtlanamadığını ve tanık anlatımlarının karar vermeye elverişli olmadığını, sonuç itibariyle davanın reddine karar verilmesi gerektiğini ileri sürerek temyiz kanun yoluna başvurmuşlardır.
IV- İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Dava, 506 sayılı Kanunun 79/10. (5510 sayılı Kanun’un m. 86/9.) maddesi uyarınca açılmış hizmet tespiti davasıdır. Maddeye göre, “Yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye başvurarak alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları nazara alınır.”
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların hizmetlerin tespitine ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu çerçevede hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyerek, gerekli araştırmaların re'sen yapılması ve kanıtların toplanması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir.İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir.Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim,m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Somut olayda dinlenen tanık beyanlarının davacının iddiasını tam karşılamadığı, davacının eşi ...’un davalıya ait arazi üzerinde yarıcılık yapıp yapmadığı ve davacı ile davalı arasında işveren işçi ilişkisinin mevcut olduğuna dair bir tespitin dosya kapsamından yapılamadığı anlaşılmakla; yukarıda belirtilen maddi ve hukuki olgular ışığında davanın somutlaştırılması yükümlülüğü çerçevesinde mahkemece öncelikle davacının 2000 yılı mayıs-01.03.2011 arasında davalı işverene ait işyerlerinde ara vermeden ve tam gün süreyle çalıştığı iddiası karşısında davacıya tam olarak talebi açıklattırılmalı, davalı tarafça öne sürülen iddialar dikkate alınarak dava konusu sürede çalışmaya ara verip vermediği, çalışırken kimden emir ve talimat aldığı, çalışma şeklinin nasıl olduğu, dava konusu dönemde nerelerde ikamet ettiği, 6000 dönümlük arazininin ne kadarının kim veya kimler tarafından nasıl kullanıldığı, arazide başkalarının çalışıp çalışmadığı, kimler olduğu, ne tür işlerin davacı tarafından yapıldığı, elde edilen ürünlerin kim tarafından kimlere satıldığı, araziye sıkça kimlerin gelip gittiği, eşi ...’un başka yerlerde yarıcılık veya başka bir işle uğraşıp uğraşmadığı hususlarında etraflıca araştırılmak üzere beyanı alınarak ve eksik hususlar davacıya açıklattırılarak dava konusu somutlaştırılmalıdır.
Bunlarla birlikte; mahkemece resen araştırma ilkesi gereğince işyerinin faaliyet alanı, işyerinin kapasitesi araştırılmalı, ikametgah bilgileri dosyaya celpedilmeli, araziye komşu arazi ve konut sahipleri tespit edilip tek tek dinlenilmeli, , ayrıca elde edilen ürünleri satın alan kişi veya tüccarlar tespit edilip özellikle satışı yapan kişinin kim olduğu sorularak konu ile ilgili bilgi ve görgülerine başvurulmalı, tanık beyanları arasındaki çelişki giderilmeli, davacının eşi ... ile davalı arasındaki ilişki tespit edilmeli, davalıya ait çiftlikte çalıştığı iddiasında bulunan davacının, eşi ... hakkındaki hizmet tespit davası incelenerek çalışmanın eşe yardım niteliğinde olup olmadığı irdelenmeli, bu dönemde sigortalı çalıştırılmamasının gerçeğe uygun olup olmadığı araştırılmak suretiyle uyuşmazlık konusu husus hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek, varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir.
Yukarıda belirtilen hususlar gözetilmeksizin eksik araştırma ve inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, feri müdahil kurum vekili ve davalı ... bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve istinaf başvurusunun kabulü ile davanın kısmen kabulüne ilişkin kararı kaldırılarak Bölge Adliye Mahkemesince verilen karar bozulmalıdır.
SONUÇ: Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının yukarıda açıklanan nedenlerle HMK’nın 373/2 maddesi gereği BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalı ...'e iadesine, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 17.06.2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.