20. Hukuk Dairesi 2016/13467 E. , 2019/3497 K.

[İctihat]

20. Hukuk Dairesi 2016/13467 E. , 2019/3497 K.

'İçtihat Metni'
.......
Taraflar arasındaki davanın yapılan duruşması sonunda kurulan hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı ... vekili tarafından istenilmekle, süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği düşünüldü:

K A R A R

Davacılar 03/02/2016 havale tarihli dilekçelerinde özetle; ....... ada, 1 nolu parselin dedelerinden kaldığını, bu parselin yarısının ... ve kardeşlerine, diğer yarısının ...'e ait olduğunu, ancak kadastro çalışmaları sırasında orman vasfıyla Hazine adına tespit edildiğini beyan ederek; 267 ada, 1 nolu parselin tapu kaydının iptaliyle, 1/2 payının ...'e, kalan 1/2 payının da davacı ... ve kardeşleri adına tapuya tesciline karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece; veraset ilamını sunmaları ve ...'nın kardeşlerini davaya dahil etmeleri veya muvafakatlarını almaları için davacılara iki haftalık kesin süre verildiği, eksikliklerin ikmal edilememesi halinde dava şartı yokluğundan davanın red olunacağının 23/03/2016 tarihli tensip tutanağı ile davacılara ihtaren tebliğ edildiği, ancak eksikliklerin verilen kesin süre içerisinde tamamlanmadığı gerekçesiyle dava şartı yokluğundan davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı ... vekilince temyiz edilmiştir.
Dava; tapu iptali ve tescil istemine ilişkin olup, 03.02.2016 tarihinde 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu döneminde açılmış ve yazılı yargılama usulüne tabidir. 6100 sayılı HMK'da ilk derece yargılamasındaki yazılı yargılama usulü beş aşamadan oluşacak şekilde düzenlenmiş olmakla bunlar; 1-Davanın açılması ve dilekçeler aşaması (madde 118,126-136), 2-Ön inceleme aşaması (madde 137-142), 3-Tahkikat (madde 143-293), 4-Sözlü yargılama aşaması (madde 184-186) ve 5-Hüküm verilmesi ve tefhimi aşaması (madde 294) şeklindedir. Kanun oyucu bu şekildeki düzenlemesiyle hem gereksiz işlem yapılmasının ve yargılamaların uzun sürmesinin önüne geçmek, hem de bu aşamaları sıkı kurallara bağlayarak bir aşama bitirilmeden diğer aşamaya geçilmesini engellemek istemiştir.
6100 sayılı HMK'da tanımlanan bu sisteme göre mahkemece; dilekçelerin (dava–cevap-cevaba cevap ve ikinci cevap) karşılıklı verilmesinden sonra, ön inceleme için bir duruşma günü tespit edilerek taraflara bildirilir. Çıkarılacak davetiyede, taraflara sulh için gerekli hazırlığı yapmaları, duruşmaya sadece taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda, gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği ve diğer tarafın, onun muvafakati olmadan iddia ve savunmasını genişletebileceği yahut değiştirebileceği ayrıca ihtar edilir (madde 139). Hâkim, ön inceleme duruşmasında, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinler; daha sonra, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder (HMK 140/1. madde). Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder;
..........
tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden bir sonuç alıp almadıklarını, sonuç alamadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğunu tutanakla tespit eder. Bu tutanağın altı, duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür (madde 140/3). Ön inceleme duruşmasında, dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmeleri amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için taraflara iki haftalık kesin süre verilir. Bu hususların verilen kesin süre içinde tam yerine getirilmemesi hâlinde, delile dayanan tarafın o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasına karar verilir (Madde 140/5).
Somut olayda mahkemece 23/03/2016 tarihli tensip zaptı düzenlenerek; veraset ilamını sunmaları, ...'nın kardeşlerinin de davaya dahil edilmeleri veya muvafakatlarının alınması için davacılara iki haftalık kesin süre verilmiş, kesin süre içerisinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava şartı yokluğundan davanın reddolunacağı tensip tutanağı ile ihtaren davacılara tebliğ olunmuş, eksik hususların tayin edilen süre içerisinde tamamlanmaması üzerine de mahkemece dava şartı yokluğundan davanın reddine karar verilmiştir.
6100 sayılı HMK'nın 114. maddesinde dava şartları sınırlı sayıda düzenlenmiş olup, 115/2. maddesinde ise dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise tamamlanması için kesin süre verilmesi, bu süre içerisinde noksanlık giderilmemişse davanın dava şartı yokluğundan usulden reddedileceği düzenlenmiştir. 'Delillerin süresi içinde ikame edilmemiş olması' maddede sayılan dava şartları arasında yer almamaktadır, genişletici bir yorumla ve hak kaybına yol açacak şekilde dava şartı olarak nitelendirilerek eksikliği halinde bu nedenle davanın reddine karar verilemez. Eğer taraflardan biri belirlenen süre içerisinde dayandığı delili getirmez ise bunun yaptırımı, delile dayanan tarafın o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasıdır.
Bu yasal düzenlemeler yanında; savunma hakkı aslen Anayasa ile de güvence altına alınmış haklardandır. Buna göre herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia, savunma ve adil yargılanma hakkına sahiptir. (1982 Anayasası m. 36) Karar tarihinde yürürlükte bulunan HMK'nın 27. maddesi hükmüne göre, davanın tarafları, kendi hakları ile bağlantılı olarak hukuki dinlenilme hakkına sahiptirler. Bu hak; tarafların yargılama konusunda tam bilgi sahibi olmalarını, açıklama ve ispat hakkını eşit olarak kullanabilmelerini, yargı organlarının tarafların açıklamalarını dikkate alarak gereği gibi değerlendirme yapıp karar vermelerini zorunlu kılmaktadır.
HMK'nın 137. ve 320. maddelerinde; dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılacağı, ön incelemede dava şartlarının ve ilk itirazların inceleneceği, uyuşmazlık konularının tam olarak belirlenip, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerinin toplanması için gereken işlemlerin yapılacağı, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecek davalarda tarafların sulhe teşvik edileceği düzenlenmiştir. Bu bağlamda, ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli kararlar alınmadan tahkikata geçilemez.
Dosya üzerinden karar verilmesi mümkün olan ön inceleme işlemleri; dosya üzerinden karar verilebilen dava şartları ve ilk itirazlardır. Taraflar duruşmaya davet edilmeden dosya üzerinden karar verileceği belirtilmiş ise de; bunun ancak ön inceleme aşamasında ve mümkün olan hallerde yapılabileceği belirtilerek uygulama alanı dar bir çerçeve ile belirlenmiştir. Dava şartları ve ilk itirazlarda eksiklik yoksa diğer ön inceleme işlemleri için duruşma açılmalıdır. Ön inceleme işlemlerinin duruşmalı olarak incelenmesi, ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra gerekli görülmesi halinde tarafların tahkikat için duruşmaya davet edilmesi ve davanın esasına yönelik karar verilmesi gerekir.
Hal böyle olunca mahkemece; dilekçelerin karşılıklı verilmesi aşaması tamamlandıktan sonra, öncelikle dosya üzerinden dava şartları ve ilk itirazların incelenerek olumlu veya olumsuz bir karar verilmesi, dosya üzerinden karar verilemeyen dava şartları ile ilk itirazlar hakkında karar verilmek ve diğer ön inceleme işlemlerini yapmak üzere tarafların ön inceleme duruşmasına davet edilmesi, ön inceleme duruşmasında gerekli usul işlemleri yapıldıktan sonra gerekli görülmesi halinde tahkikat duruşmasına geçilerek hasıl olacak sonuca göre bir karar
........

verilmesi gerekirken, tüm bu hususlar göz ardı edilmek suretiyle tarafların hukuki dinlenilme hakkı ihlal edilerek ve ön inceleme duruşması yapılmadan yazılı olduğu şekilde davanın reddine karar verilmesi de usul ve yasaya aykırı görülmüş, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle, davacının yerinde görülen temyiz itirazlarının kabulü ile usul ve kanuna aykırı hükmün BOZULMASINA, bozma nedenine göre diğer itirazların incelenmesine yer olmadığına, temyiz harcının istek halinde iadesine 15/05/2019 günü oy birliği ile karar verildi.