21. Hukuk Dairesi 2017/6536 E. , 2018/528 K.

[İctihat]

21. Hukuk Dairesi 2017/6536 E. , 2018/528 K.

'İçtihat Metni'
MAHKEMESİ : ... 33. İş Mahkemesi

K A R A R

A) Davacı İstemi:
Davacı, asıl davada; 5510 sayılı Yasa'nın 56/2.fıkrası uyarınca boşandığı eşi ile birlikte yaşadığının tespit edilmesi nedeni ile ölüm aylığının kesilmesine ilişkin davalı Kurum işleminin iptalini, yetim aylığının kesilme tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine ve aylığının tekrar bağlanmasına karar verilmesini talep etmiştir.
B) Davalı Cevabı:
Davalı SGK vekili özetle; kurum işleminin yerinde olduğunu ve davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C)İlk Derece Mahkemesi Gerekçesi ve Kararı:
İlk derece Mahkemesince; “Tüm tanık anlatımları birlikte değerlendirildiğinde tanıkların samimi beyanları karşısında davacının boşandığı eşi ile tekrar evlendiği, bu durumu kuruma bildirdiği, daha öncesinde birlikte yaşadığına dair samimi ve inandırıcı kanıt olmadığı anlaşıldığından ve evlendiğini kuruma bildiren ölüm aylığı alan kadınların aylıklarının kesilmesi işlemi ile birlikte ölüm aylığı alırken boşandığı eşi ile birlikte yaşayıp yaşamadığının tespiti için kurumca resen araştırma yapılması ve bu durumun tekrar evlenen tüm kadınlar için rutin hale gelmiş olması karşısında davanın kabulüne ilişkin aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur. ” gerekçesiyle DAVANIN KABULÜNE, Davacının ölüm aylığının kesilmesine ilişkin kurum işleminin iptali ile aylıkların kesildiği tarihten itibaren yasal faizi ile birlikte bağlanması gerektiğinin tespitine, karar verilmiştir.
2-Davacının kuruma borçlu olmadığının tespitine, , karar verilmiştir.
İstinaf Başvurusu ;
Davalı SGK vekili ; Mahkemece dinlenen tanık beyanları arasında açık çelişki bulunduğunu, denetmen raporunun aksini ispat eder nitelikte hiçbir delil olmadığını, eksik incelemeye dayalı olarak verilen kararın ileri sürülen ve resen gözetilen sebeplerle kaldırılmasını talep etmiştir.
D) Bölge Adliye Mahkemesi Gerekçesi ve Kararı :
“Toplanan delilere göre; davacı ile eski eşin mernis adreslerinin farklı olduğu, mahkemece yaptırılan çevresel soruşturmada eski eşi ile birlikte yaşamadıklarının tespit edildiği, Kurumun işlemine dayanak ve aleyhe delil niteliğinde bulunan kamu tanıklarının mahkemeye verdikleri ifadelerinde ise (kamu tanıkları ... ve ...'in) davacının kardeşini, boşandığı eşi zannettikleri bu nedenle birlikte kaldıkları yönünde ifadede bulunduklarını açıklamaları karşısında mahkemenin maddi vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşılmakla davalı vekilinin istinaf isteminin 6100 sayılı HMK 353/1-b.1 maddesi uyarınca reddine karar vermek gerekmiştir.” gerekçesiyle davalı Kurum vekilinin istinaf isteminin 6100 sayılı HMK'nın 353/1-b.1 maddesi uyarınca ESASTAN REDDİNE karar verilmiştir.
E) Temyiz:
Davalı SGK vekili; “Dosyada dinlenen tanıkların ifadeleri arasında açık çelişki bulunmaktadır. Mahkemece resen belirlenecek hiç bir kamu tanığı dinlenmemesi hatalıdır. Tutanağı düzenleyen kamu görevlilerinin dinlenmemesi hatalıdır. Dosyada hiç bir araştırma yapılmadan hüküm tesisi hatalıdır. SGK denetmen raporunun aksini ispatlayacak nitelikte hiç bir delil bulunmamaktadır. Buna rağmen davanın kabulüne karar verilmesi hatalıdır. ” gerekçeleriyle Bölge Adliye ve yerel Mahkeme kararının bozulmasını talep etmiştir.
F) Delillerin Değerlendirilmesi ve Gerekçe:
Dava; 5510 sayılı Yasa'nın 56/2.fıkrası uyarınca boşandığı eşi ile birlikte yaşadığının tespit edilmesi nedeni ile ölüm aylığının kesilmesine ilişkin davalı Kurum işleminin iptali ile, yetim aylığının kesilme tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine ve aylığının tekrar bağlanmasına karar verilmesi istemine ilişkindir.
Hüküm, davalı Kurum vekilince temyiz edilmiştir.
Davanın, yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 56. maddesinin ikinci fıkrasıdır. Fıkrada: “Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96. madde hükümlerine göre geri alınır.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Düzenleme ile ölen sigortalının kız çocuğu veya dul eşi yönünden, boşanılan eşle boşanma sonrasında fiilen birlikte olma durumunda, ölüm aylığının kesilmesi ve ödenmiş aylıkların geri alınması öngörülmektedir. Buna göre, daha önce sosyal güvenlik kanunlarında yer almayan, boşanılan eşle fiilen birlikte yaşama olgusu, gelir veya aylık kesme nedeni ve bağlama engeli olarak benimsenmiştir.
Anılan maddenin gerekçesinde de açıklandığı üzere, düzenleme ile hakkın kötüye kullanımının olası uygulamaları engellenmek istenmiş ve bu amacın gerçekleştirilebilmesi için kötüye kullanımın varlığı belirlendiği takdirde ilgiliyi haktan yararlandırmama; hakkın kötüye kullanılması durumunda hak sahipliğinin ortadan kalkması ve dolayısıyla gelir veya aylıktan yararlandırılmama yöntemi benimsenmiştir.
5510 sayılı Yasa'nın 56. maddesinde oldukça yalın olarak; 'eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen' ibareleri yer almakta olup kanun koyucu tarafından örneğin; 'sosyal güvenlik kanunları kapsamında ölüm aylığına hak kazanmak amacıyla eşinden boşanan', ' hak sahibi sıfatını haksız yere elde etme amacıyla eşinden boşanan', 'gerçek boşanma iradesi söz konusu olmaksızın (muvazaalı olarak) eşinden boşanan' veya bunlara benzer ifadelere yer verilmemiş, sade olarak kaleme alınan metinle uygulama alanı genişletilmiştir. Maddede, boşanma amacına/saikine yönelik herhangi bir düzenlemeye yer verilmediğinden, gerek Kurum'ca, gerekse yargı organlarınca uygulama yapılırken, eşlerin boşanma iradelerinin gerçekliğinin/samimiliğinin araştırılıp ortaya konulması söz konusu olmamalı, boşanmanın muvazaalı olup olmadığına ilişkin herhangi bir araştırma/irdeleme ve boşanma yönündeki kesinleşmiş yargı kararının geçerliliğinin sorgulaması yapılmamalı, özellikle kesinleşmiş yargı organının verdiği karara dayanan 'boşanma' hukuki durum ve sonucunun, eşlerin gerçek iradelerine dayanıp dayanmadığının araştırılmasının bir başka organın yetki ve görevi içerisinde yer almadığı, kaldı ki, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda 'anlaşmalı boşanma' adı altında hukuki bir düzenlemenin de bulunduğu dikkate alınmalıdır. Şu durumda sonuç olarak vurgulanmalıdır ki, boşanma tarihi itibariyle gerçek/samimi boşanma iradelerine sahip olan (evlilik birliği temelinden sarsılan) veya olmayan tüm eşlerin, maddenin yürürlük tarihi olan 01.10.2008 tarihinden itibaren her ne sebeple olursa olsun eylemli olarak birlikte yaşadıklarının saptanması durumunda gelirin/aylığın kesilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Somut olayda; davacının 13/10/2008 tarihinde eşi ... Yıldız’dan boşandığı, 24/01/2003 tarihinde vefat eden babası ...'dan dolayı yetim aylığı aldığı, boşandığı eşi ile 17/08/2015 tarihinde yeniden evlendikleri, Sosyal Güvenlik Denetmeni tarafından düzenlenen 31/08/2015 tarih, 2010/561 sayılı rapora göre davacı ve boşandığı eşinin birlikte yaşadıklarının tespit edildiği, bu rapora dayanılarak davacının aylığının kesilerek, Kurumca 24/08/2014-23/09/2015 tarihleri arasında ödenen 11.711,81 TL tutarındaki aylıklar ve işleyen faizinin borç çıkarıldığı anlaşılmıştır.
Ayrıca; 31/08/2015 tarih, 2010/561 sayılı denetmen raporunda; 14.08.2015 tarihinde davacının ... adresinde 2 numaralı daire sakini ...’ın ifadesinde ;' 2009'dan beri bu adreste oturuyorum. 4 numaralı daire buraya yaklaşık 1 sene önce taşındı. 4 numaralı dairede ... hanım, ... Bey ve kızları ... birlikte kalıyorlar. ... Bey'in çalışıp çalışmadığını bilmiyorum. Ama bu dairede 3'ünün birlikte yaşadığını biliyorum. “ dediği, yine aynı apartmanın 10 numaralı daire sakini ...’in ifadesinde ; ' Yaklaşık 4 senedir bu adreste oturuyorum. 4 numaralı dairede oturanlar yaklaşık 1 sene önce buraya taşındılar. ... Bey, ... Hanım ve 1 kızları 4 numaralı dairede beraber oturuyorlar. Oğulları askerde diye biliyorum. Kendileri ev sahibi diye biliyorum. “ dediği, anılan tanıkların Mahkemede beyan değiştirdikleri, ...’ın mahkemedeki beyanlarıyla benzer beyanlarda bulunduğu, davacının eşinin davacının evine gelip gittiğini ancak aile hayatlarının iç yüzünü bilmediğini beyan ettiği, görülmüştür.
Sonuç olarak; Sosyal Güvenlik Denetmeni tarafından tanzim edilen raporun içeriği, tanıkların denetmene verdiği ifadelerini, Mahkemede gerekçesiz değiştirmeleri, davacı ve eşinin tekrar evlenmelerinin birlikte yaşamanın kuvvetli delili olması, davacı ve boşandığı eşinin adres hareketlerinin 11/04/2013 tarihine kadar aynı olması, 2010 yılı halk oylaması, 2011 milletvekili seçimlerinde, 2014 yılı yerel seçimler ve Cumhurbaşkanlığı seçiminde aynı sandıkta oy kullanmaları hususları birlikte değerlendirildiğinde davacı ve eşinin boşandıktan sonra birlikte yaşamaya devam ettikleri sabit olup 5510 sayılı yasanın 59/2. maddesi gereğince Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları tarafından düzenlenen tutanak içeriğinin de aksi ispat edilemediğinden, davanın reddine karar verilmesi gerekirken kabulüne karar verilmesi isabetsiz olmuştur.
O halde, davalı SGK vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile yeniden hüküm kurulması gerekirken, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASI gerekmiştir.
G)SONUÇ:
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı 6100 sayılı HMK'nun 373/1. maddeleri uyarınca (KALDIRILMASINA), ilk derece mahkemesi kararının yukarıda belirtilen nedenle (BOZULMASINA), dosyanın ilk derece mahkemesine, kararın bir örneğinin de Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 25/01/2018 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.