Bir Malın Haczinin Kabil Olup Olmadığı Haciz Anına Göre Belirlenir

[Hepsihukuk]

T.C.
YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu

ESAS NO : 2018/12-670
KARAR NO : 2022/148


1. Taraflar arasındaki "şikâyet" isteminden dolayı yapılan inceleme sonunda, Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesince verilen şikâyetin kabulüne ilişkin karar, borçlu vekili tarafından temyizi üzerine Yargıtay 12. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.

2. Direnme kararı borçlu vekili tarafından temyiz edilmiştir.

3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

I. İNCELEME SÜRECİ
Alacaklı İstemi:
4. Alacaklı vekili; borçlu belediye adına kayıtlı bulunan 22 DD 2.8, 22 DD 2.7, 22 EV 2.0, 22 EH 2.0, 22 DC 2.8, 22 ND 3.4, 22 NE 3.5, 22 NE 5.3, 22 DN 2.8, 22 DN 9.9 plaka sayılı araçların üzerine Edirne 1. İcra Müdürlüğünün 2014/4606 E. sayılı dosyasında haciz konulduğunu ancak Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 05.03.2015 tarihli ve 2015/9 E., 2015/71 K. sayılı kararı ile araçların trafik kayıtları üzerindeki hacizlerin kaldırılmasına karar verildiğini, borçlu belediyenin 03.02.2015 tarihli ve 2015017 karar sayılı meclis kararı ile belirtilen araçların üçüncü kişi şirkete devrine ilişkin karar alındığını ve mal kaçırma girişiminde bulunduğunu, icra müdürlüğünden bu durumun dikkate alınarak belirtilen araçların trafik kayıtları üzerine haciz konulmasını talep ettiklerini ancak icra müdürünün taleplerini reddettiğini ileri sürerek icra müdürlüğünün kararının kaldırılarak belirtilen araçların trafik kayıtları üzerine ihtiyaten haciz konulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

Borçlu Cevabı:
5. Borçlu vekili; kamu yararına yolcu taşımacılığı yapan otobüslerin gelir gider hesaplarının S. Belediyesinin genel hesapları ile karıştığından bir taşıma şirketi altında toplanması için çalışma başlatıldığını, S. Belediye Meclisinin 03.02.2015 tarihli ve 2015014 karar nolu kararı uyarınca S. Taşımacılık İnş. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin %100 hissesinin tamamının hibe şeklindeki bağışın S. Belediyesi tüzel kişiliğine kamu yararına kullanılması kaydıyla kabulüne karar verildiğini, belediye meclisinin aldığı karar sonucunda belediye meclisi üyesi Ertan A.'nın S. Taşımacılık İnş. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin kuruluş işlemlerini tamamladığını ve 04.02.2015 tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlandığını, hibe şeklindeki hisse devrinin Edirne 4. Noterliğinin 25.02.2015 tarihli ve 01112 yevmiye nolu Limited Şirket Pay Devri Sözleşmesi ile S. Belediye Başkanlığına devredildiğini ve Edirne Ticaret Sicil Memurluğunun 28.04.2015 tarihli ve 17/5142-11223 sayılı kaydı ile tescil edildiğini, S. Belediye Meclisinin 03.02.2015 tarihli ve 2015017 nolu kararı ile belediyeye devredilmesi kabul edilen S. Taşımacılık İnş. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin ayni ve nakdi sermaye artışının yapılması konusunda sermaye artışında bulunmak üzere araçların S. Taşımacılık İnş. Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti.'ne devredilmesine karar verildiğini, araçların ayni sermaye olarak şirket bünyesine katılmasında kamu yararına kullanılması kaydı ile olduğunun açık olduğunu belirterek şikâyetin reddini savunmuştur.

İlk Derece Mahkemesi Kararı:
6. Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 21.04.2015 tarihli ve 2015/91 E., 2015/142 K. sayılı kararı ile; uyuşmazlığın Edirne 1. İcra Müdürlüğünün 2014/4606 E. sayılı dosyasında Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 2015/9 E. 2015/71 K. sayılı kararı ile hacizlerin kaldırılmasına dair verilen kararın kesinleşmeden haczin kaldırılmasına dair icra memurluk işleminin yasaya uygun olup olmadığına ilişkin olduğu, icra mahkemesince hacizlerin kaldırılmasına karar verildiği ancak kararın kesinleşmemiş olmasına rağmen icra müdürünün araçlar üzerindeki haczi kaldırdığı, alacaklı şirket temsilcisinin tekrar haciz konulması yönündeki talebinin reddedilmesinin yasaya aykırı olduğu gerekçesi ile şikâyetin kabulü ile icra müdürlüğünün 06.03.2015 tarihli kararının kaldırılmasına karar verilmiştir.

Özel Daire Bozma Kararı:
7. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde borçlu vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesince 07.12.2015 tarihli ve 2015/24415 E., 2015/30715 K. sayılı kararı ile;
“… Alacaklı, icra mahkemesine başvurusunda, borçlu belediyeye ait taşınırlar üzerindeki haczin mahkeme kararı ile kaldırılması üzerine, belediye meclisi tarafından bu araçların devredilmesi yönünde karar alındığını, mal kaçırma ihtimali bulunduğundan araçların kayıtlarına haciz şerhi işlenmesi talebinin müdürlük tarafından reddedildiğini belirterek, bu işlemi şikâyet konusu etmiş, mahkemece, hacizlerin kaldırılmasına dair mahkeme kararı kesinleşmeden araçlar üzerindeki haczin kaldırılmasının yerinde olmadığı gerekçesiyle şikâyetin kabulüne karar verilmiştir.

İcra mahkemesi kararlarının icrası için kesinleşmesi gerekmez. Haczin kaldırılmasından sonra, şartların değişmiş olduğu iddiası ile aynı mal hakkında yeniden haciz talebinde bulunulması durumunda, İİK'nun 82/son maddesi uyarınca icra müdürlüğünün bu iddiayı değerlendirerek haciz talebi hakkında bir karar vermesi gerekir. İcra müdürlüğünün bu konuda vereceği kararın tarafların şikâyeti hâlinde denetleneceği tabiidir.

Somut olayda, alacaklı, belediye meclis kararı ile haciz talep ettiği araçların fiilen kamu hizmetinde kullanılma durumunun ortadan kalktığını ileri sürdüğüne göre mahkemece bu husus değerlendirilerek, icra müdürlüğünün haciz talebinin reddine ilişkin kararının yerinde olup olmadığı tespit edilerek oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ve yazılı gerekçe ile şikâyetin kabulü yönünde hüküm tesisi isabetsizdir…” gerekçesiyle karar bozulmuştur.

Direnme Kararı:
8. Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 02.06.2016 tarihli ve 2016/108 E., 2016/247 K. sayılı kararı ile; önceki karar gerekçesi ile direnme kararı verilmiştir.

Direnme Kararının Temyizi:
9. Direnme kararı süresi içinde borçlu vekili tarafından temyiz edilmiştir.

II. UYUŞMAZLIK
10. Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; haczin kaldırılmasına ilişkin icra mahkemesi kararının kesinleşmeden infaz edilip edilemeyeceği, buradan varılacak sonuca göre alacaklının araçların fiilen kamu hizmetinde kullanılma durumunun ortadan kalktığı iddiası ile yeniden haciz konulması talebinin reddine ilişkin memurluk işleminin yerinde olup olmadığının mahkemece incelenmesinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.

III. GEREKÇE
11. Öncelikle belirtmek gerekir ki icra mahkemesi kararının icrası için kesinleşmesi şart değildir. Bu nedenle, icra mahkemesi kararının temyiz edilmesi, satıştan başka icra işlemlerini durdurmaz (İİK m. 364/3) (Kuru, Baki: İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, Ankara 2013, s. 75).

12. Uyuşmazlığın çözümü için bu aşamada haciz işleminin açıklanmasında fayda vardır.

13. Kural olarak, borçlunun mal varlığını teşkil eden mal, alacak ve hakları, alacaklılarına karşı bir tür teminat teşkil eder ve bu nedenle borçlunun alacaklıları tarafından borç için haczettirilebilir. Haciz cebri icra organı tarafından yapılan devlete ilişkin bir hakimiyet tasarrufu olup, icra takibinin konusu olan belli bir para alacağının ödenmesini sağlamak için, bu yolda istemde bulunan alacaklı lehine, söz konusu alacağı karşılayacak miktar ve değerdeki borçluya ait mal ve haklara, icra memuru tarafından hukuken el konulmasıdır. İİK'nın 85. maddesinin 1. fıkrasına göre icra dairesince, borçlunun kendi yedinde veya üçüncü şahısta bulunan menkul malları ile gayrimenkullerinden ve alacak ve haklarından alacaklının ana para, faiz ve masraflar da dâhil olmak üzere bütün alacaklarına yetecek miktarı haczedilir. İİK'nın 85. maddesinin 2. fıkrası borçluya ait olup da üçüncü kişi elinde olan malların da haczedilebileceğini öngörmektedir.

14. İcra ve İflas Kanunu’nun 82. maddesinde haczedilemeyecek mallar ve haklar düzenlenmiştir. Maddî hukuka göre başkasına devri yasak olan mal, alacak ve haklar (mesela münhasıran şahsa bağlı haklar, TMK m. 23 gibi) haczedilemez. Ayrıca özel kanunlarında haczedilemeyeceği yazılı olan mal, alacak ve haklar da haczedilemez.

15. İİK’nın 82. maddesinin 1. fıkrasının 1. bendine göre özel kanunlarında haczedilemeyeceği yazılı olan mal ve haklar haczedilemez.

16. 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 15. maddesinin 9. fıkrasında “Belediyenin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde ettiği gelirleri, şartlı bağışlar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan malları ile belediye tarafından tahsil edilen vergi, resim ve harç gelirleri haczedilemez." düzenlemesine yer verilmiştir. Bu maddeye göre, belediyenin haczedilmezlik şikâyetinin kabul edilebilmesi için mahcuzların kamu hizmetinde fiilen kullanılması zorunludur.

17. İcra ve İflas Kanunu’nun 82. maddesinin son fıkrası “(Ek fıkra: 2/7/2012-6352/16 md.) İcra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir.” hükmünü içermektedir.

18. Bir malın veya hakkın haczedilip edilemeyeceği, haczi yapan memur (kural olarak icra müdürü, İİK m. 80) tarafından belirlenir. Borçlunun ve alacaklının bu husustaki (bir malın haczedilip edilemeyeceği hususundaki) iddiaları, haczi yapan icra müdürünün karar vermesini kolaylaştırabilir. Ancak, bir malın haczedilip edilemeyeceğine karar verme yetkisi, haczi yapan icra müdürüne aittir. İcra müdürü, borçlunun haczedilemeyeceğini iddia ettiği bir malını haczederse, borçlu icra müdürünün haciz kararına karşı icra mahkemesinde şikâyet yoluna başvurabilir (İİK m. 16). Bunun gibi, icra müdürü borçlunun bir malının haczedilemeyeceğine karar verirse alacaklı (kendisine göre, bir hakkın yerine getirilmemesi veya sürüncemede bırakılması niteliğindeki) bu karara karşı süresiz şikâyet yoluna başvurabilir (İİK m. 16/2) (Kuru, s. 525, 526, 528).

19. Somut olayda; alacaklı tarafından borçlu aleyhine başlatılan genel haciz yolu ile ilamsız takipte alacaklı vekilinin talepleri üzerine borçlu belediye adına kayıtlı araçlara 24.10.2014 ve 07.11.2014 tarihlerinde haciz konulduğu, borçlu belediyenin şikâyeti üzerine Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 30.10.2014 tarihli ve 2014/440 E., 2014/427 K. sayılı kararı ile şikâyetin kabulüne, Edirne l. İcra Müdürlüğünün 2014/4606 E. sayılı takip dosyasında 24.10.2014 tarihinde şikâyet dilekçesinde belirtilen belediye başkanlığına ait araçlar üzerine konan hacizlerin kaldırılmasına karar verildiği görülmektedir. Ayrıca borçlunun şikâyeti üzerine Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 05.03.2015 tarihli ve 2015/9 E., 2015/71 K. sayılı kararı ile şikâyetin kısmen kabulüne ve şikâyet konusu araçlar ile belediye başkanlığına ait taşınmazlar üzerine konulan haczin kaldırılmasına karar verildiği, kararın kesinleşmediği anlaşılmaktadır.

20. Alacaklı vekilinin 06.03.2015 tarihinde icra müdürlüğüne başvurarak, borçlu belediye başkanlığına ait 22 DD 2.8, 22 DD 2.7, 22 EV 2.0, 22 EH 2.0, 22 DC 2.8, 22 ND 3.4, 22 NE 3.5, 22 NE 5.3, 22 DN 228, 22 DN 978 plakalı araçlar üzerine konulan hacizlerin Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 05.03.2015 tarihli ve 2015/9 E., 2015/71 K. sayılı kararı ile kaldırılmasına karar verilmiş ise de belirtilen araçların borçlu belediyenin 03.02.2015 tarihli ve 2015017 karar nolu meclis kararı ile üçüncü şahıs şirkete devredilmesi söz konusu olduğundan bu şekli ile belediyenin mal kaçırması aşikar olmakla belirtilen plakalar üzerine haciz konulmasını talep ettiği, icra müdürünün 06.03.2015 tarihli işleminde; Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 05.03.2015 tarihli ve 2015/9 E., 2015/71 K. sayılı kararı ile haciz konulması talep edilen araçların kaydı üzerindeki hacizlerin kaldırılmasına karar verildiğinden, alacaklı vekilinin talebinin reddine karar verildiği görülmektedir.

21. İcra mahkemesi kararının infazı için kesinleşmesi şart olmadığından Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 30.10.2014 tarihli ve 2014/440 E., 2014/427 K. ile Edirne İcra (Hukuk) Mahkemesinin 05.03.2015 tarihli ve 2015/9 E., 2015/71 K. sayılı kararları gereğince şikâyet konusu araçlar üzerine konulan hacizler kalkar. Kararın temyiz edilmesi de kararın icrasını durdurmaz.

22. Bir malın haczinin kabil olup olmadığı haciz anına göre belirlenir. Daha önce haciz kabil olmayan bir mal, daha sonra durum ve şartların değişmiş olması hâlinde haczi kabil hâle gelebilir. İcra mahkemesi kararı ile araçlar üzerindeki hacizler kaldırılmış ise de haczin kaldırılmasından sonra, alacaklı vekili tarafından şartların değişmiş olduğu iddiası ile yeniden haciz konulması talebinde bulunulması durumunda, icra müdürlüğünce talep anındaki şartlara göre İİK'nın 82. maddesinin son fıkrası uyarınca bu iddianın değerlendirerek haciz talebi hakkında bir karar verilmesi gerekir.

23. Alacaklı vekili haciz talep ettiği araçların belediye meclis kararı ile fiilen kamu hizmetinde kullanılma durumunun ortadan kalktığını ileri sürmüş olup, mahkemece bu husus değerlendirilerek, icra müdürlüğünün haciz talebinin reddine ilişkin kararının yerinde olup olmadığının incelenmesi gerekir.

24. Hâl böyle olunca; yerel mahkemece, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulması gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

25. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

IV. SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle;
Borçlu vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı BOZULMASINA,

İstek hâlinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine,

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’na 5311 sayılı Kanun'un 29. maddesi ile eklenen Geçici 7. maddesinin göndermesi ile uygulanması gereken İİK’nın 366/III. maddesi uyarınca kararın tebliğinden itibaren on gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 17.02.2022 tarihinde oy birliği ile karar verildi.