10. Hukuk Dairesi 2016/14213 E. , 2019/6216 K.

[İctihat]

10. Hukuk Dairesi 2016/14213 E. , 2019/6216 K.


'İçtihat Metni'

Mahkemesi :İş Mahkemesi


Dava, kalp krizi sonucu ölüm olayının iş kazası olduğunun tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, ilamında belirtilen gerekçeler ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, davalılar vekillerince temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Davacı vekili, davacılar murisi sigortalının, davalı şirketin Rusya'daki şantiyesinde 02.08.2007 tarihinde çalıştığı sırada kalp krizi sonucu vefat etmesi şeklindeki olayın iş kazası olduğunun tespitine karar verilmesini talep etmiş, mahkemece eksik araştırma ve inceleme sonucu 5510 sayılı Yasa’nın 13. maddesi kapsamında değerlendirme yapılarak yazılı şekilde karar verilmiştir.
5510 sayılı Yasa’nın 01.10.2008 tarihinde yürülüğe girmesine göre eldeki davaya konu olayın meydana geldiği tarih itibari ile davanın yasal dayanağı 506 sayılı Kanun olup, 506 sayılı Yasanın 2. maddesi; bir hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanların bu kanuna göre sigortalı sayılacağını, 4. maddesi; bu kanunun uygulanmasında 2. maddede belirtilen sigortalıları çalıştıran gerçek veya tüzel kişilerin işveren olduğunu düzenlemiştir. Anılan yasanın 11-A maddesinde ise iş kazasının tanımına ve koşullarına yer verilerek “a)Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b)İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, c)Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d)Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e)Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olayın iş kazası olduğu belirtilmiştir.
İş kazası nedeniyle sosyal sigorta yardımlarının yapılabilmesi öncelikle Kurumun zararlandırıcı sigorta olayının iş kazası olduğunu kabul etmesine bağlıdır. İş kazası olgusu Kurumca kabul edilmezse somut olayda olduğu gibi sigortalının ya da hak sahiplerinin olayın iş kazası olduğunu dava yolu ile tespit ettirmesi gerekmektedir.
Dava konusu ihtilaf, davacının yurt dışında çalıştığı esnada uğradığı kazanın 506 sayılı Yasa’nın 11. madde kapsamında iş kazası sayılıp sayılamayacağı hususudur. Kural olarak sigortalılar, Türkiye'de yaşadıkları ve hizmet akdine göre çalıştıkları takdirde sosyal sigorta haklarından yararlanırlar. Bu kural, kanunların mülkilik ilkesinin doğal sonucudur. Ancak, kanunlarda mülkilik ilkesinin istisnasını oluşturan düzenlemelere de yer verilmektedir. Davanın yasal dayanağını teşkil eden 506 sayılı Kanunun 7. maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 5. maddesi (g) bendinde ve 10. maddesinde yer alan düzenlemelerde bu istisnalardandır.
5510 sayılı Kanunun 5/1-g maddesine göre ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. 10. maddeye göre ise, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam eder. Bu konu ile ilgili olarak dava konusu kaza tarihinde yürürlükte olan 506 sayılı Kanunun 7. maddesinde de düzenleme mevcuttur.
506 sayılı Kanun döneminde kısa vadeli sigorta hükümlerinin ülke dışında meydana gelen sigorta olaylarında uygulanabilmesi, 7. maddede belirtildiği gibi sigortalıların İşveren tarafından geçici görevle yabancı ülkelere gönderilmesi ya da Sosyal Sigortalar Kurumu’na yükümlülükler getiren sosyal güvenlik sözleşmesi veya kısa vadeli sigorta kollarını da kapsayan topluluk sigortaları bulunması halinde mümkün olabilir. SSK madde 86 uyarınca “Kurum, 2 nci ve 3 üncü maddelere göre sigortalı durumunda bulunmayanların Çalışma Bakanlığınca onanacak genel şartlarla (İş kazalarıyla meslek hastalıkları) (Hastalık), (Analık), (Malullük, yaşlılık ve ölüm) sigortalarından birine, birkaçına veya hepsine toplu olarak tabi tutulmaları için, işverenlerle veya dernek, birlik, sendika ve başka teşekküllerle sözleşmeler yapabilir.” Maddeye göre sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde Türk işverenler tarafından istihdam edilen Türk işçilerinin sosyal güvenliklerini sağlamaya yönelik topluluk sigortası sözleşmesi yaparak işçiler iş kazası sigortası kapsamına alınabilirler. Ancak, 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunla 506 sayılı Kanunun birkaç maddesi dışında tüm maddeleri yürürlükten kaldırıldığından, topluluk sigortası uygulaması da sona ermiştir. Daha önce topluluk sigortasına devam edenler artık, kısa vadeli sigorta kolları bakımından 5510 sayılı Kanunun Geçici 6. maddesi gereğince Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi yani 4/a kapsamında sigortalı sayılacaklardır.
İnceleme konusu somut olaya ilişkin olarak 506 sayılı Kanun döneminde yurt dışında meydana gelen kazanın iş kazası sayılabilmesi için üç şart gereklidir. Bunlar, işveren tarafından geçici görevle yabancı ülkelere gönderilen sigortalı olmak, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak veya kısa vadeli sigorta kollarını da kapsayan topluluk sigortaları bulunması halidir.
Ayrıca yine somut olaya ilişkin olarak 4/1-a sigortalıları yönünden 7. maddede belirtilen, işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri konusu üzerinde durmak gerekir. Zira geçici olarak gönderilme ile baştan beri yurt dışında faaliyet gösteren işverenler yanında işe başlama ve orada çalışma arasında fark vardır. Sigortalı sayılabilmek için, Türk işverenin işyeri merkezinin Türkiye’de bulunması, gerçek veya tüzel kişi Türk işverenin Türkiye’de iş yapma koşulu aranmaksızın Türkiye’de tescil edilmiş ya da tescil edilebilir nitelikte işyerinin olması, Türk işveren ile Türk işçi arasında yabancı ülkede yerine getirilecek iş görme edimine ilişkin bireysel iş sözleşmesinin Türkiye’de yapılması, Türk işçinin işbu yazılı veya sözlü hizmet sözleşmesinin Türk işçiye yüklediği iş görme ediminin yerine getirilmesi gereği olarak yurt dışında yaşamasının sürekli olmayıp geçici nitelik taşıması gerekmektedir.
Dosya kapsamından; davacının müteveffa eşi ... ile davalı işveren arasında Rusya’da çalıştırılmak üzere 07.07.2006 tarihli yurtdışı iş sözleşmesi yapıldığı, sözleşmede işverenin işçilerin ülkelere hareketlerinden önce 506 sayılı Yasa’nın 85. maddesine göre isteğe bağlı sigorta veya 86. maddeye göre topluluk sigortası yaptıracağının belirtildiği, işbu iş sözleşmesinin Türkiye İş Kurumu tarafından görülüp onaylandığı, 28.07.2008 tarihli kurum raporuna göre müteveffa ... adına 08.07.2006-01.10.2006 döneminden işveren şirkete ait topluluk sigortası mahiyetli 1108992 sıra nolu işyerinden bildiriminin olduğunun belirlendiği, hizmet döküm cetvelinde de davacı adına anılan dönemde işyerinden hizmet bildiriminin yapıldığı, ancak kazanın meydana geldiği tarih itibariyle topluluk sigortasına dair bilginin tespit edilemediği, mahkemece bu hususlarda ve yukarıda açıklanan maddi ve hukuki ilkeler çerçevsinde araştırma ve incelemenin yapılmaksızın yazılı şekilde karar verildiği anlaşılmıştır.
Yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davalılar avukatlarının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalılardan Yenigün İnş. ve Tic. A.Ş.'ye iadesine, 18.09.2019 gününde oybirliğiyle karar verildi.