3. Hukuk Dairesi 2016/16480 E. , 2018/3995 K.

[İctihat]

3. Hukuk Dairesi 2016/16480 E. , 2018/3995 K.


'İçtihat Metni'

MAHKEMESİ :TÜKETİCİ MAHKEMESİ

Taraflar arasındaki menfi tespit- alacak (kanal katılım ve şebeke hisse bedelinden kaynaklı) davasının mahkemece yapılan yargılaması sonucunda, davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün, süresi içinde davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosya içerisindeki kağıtlar okunup gereği düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı, ... İli, ... İlçesi ... Köyü 2054 sayılı parselde kayıtlı 10 no.lu bağımsız bölümün maliki olduğunu, su aboneliği için davalı kuruma başvurduğunu, bu işlem için davalı idare görevlilerince, su tesisleri harcamalarına katılma payı adı altında toplamda 10.695,54-TL kanal katılım payını ve şebeke hissesi bedeli ödenmesi gerektiğini ve ancak bundan sonra abonelik işleminin yapılabileceğinin bildirildiğini, talep edilen bu bedellerin usul ve yasaya aykırı olduğunu belirterek, kanal katılım ve şebeke hisse bedellerinden ödenmesi gereken bedelin tespiti ile fazla talep edilen tutardan borçlu olmadıklarının tespitini talep etmiş, 02.09.2013 tarihli dilekçesi ile dava sırasında 26.08.2013 tarihinde davalı kuruma 5.616,72 TL kanal katılım bedeli, 5.616,72 TL şebeke hisse bedeli ödediğini ve su abonesi olduğunu belirterek, fazla ödenen bedelin ödeme tarihinden itibaren yasal faizi ile iadesini istemiştir.
Davalı, davacıdan tahsil edilen kanal katılım ve şebeke hisse bedelinin yasal dayanağının 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun 87,88,89. maddeleri olduğunu, davacıya tahakkuk ettirilen bedellerin, ASKİ Tarifeler Yönetmeliğinin 39. Maddesinin iptali üzerine, 04.07.2012 tarih ve 164 sayılı yönetim kurulu kararı ile belirlenen 'Su ve Kanalizasyon Tesisleri Harcamalarına Katılma Paylarının Tahakkuk ve Tahsilatı Uygulama Yönergesi maddelerine göre belirlendiğini, davacının su şebekesi ve kanal hizmetinden yararlanmaya başlayan ilk malik olarak ilgili bedelleri ödemekle yükümlü olduğunu, bu bedelin abonelik tarihinde yürürlükte olan yönergedeki formüle göre hesaplandığını, yapılan işlemin usul ve yasaya uygun olduğunu ileri sürerek, davanın reddini istemiştir.
Mahkemece, abonelik tarihi itibariyle yürürlükte olan tarife hükümleri ( 04.07.2012 tarih ve 164 sayılı yönetim kurulu kararı ile belirlenen 'Su ve Kanalizasyon Tesisleri Harcamalarına Katılma Paylarının Tahakkuk ve Tahsilatı Uygulama Yönergesi) esas alınarak yapılan hesaplamaya göre davacıdan tahsil edilen bedelin usul ve yasaya uygun olduğu, davacıdan fazladan tahsilat yapılmadığı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı tarafça temyiz edilmiştir.
Dava konusu uyuşmazlık, davacının malik olduğu bağımsız bölüme ilişkin ferdi su aboneliğinin tesisi için davacının, davalı idareye kanal katılım ve şebeke hisse bedeli ödemekle yükümlü olup olmadığı, iptaline karar verilen Aski Tarifeler Yönetmeliği'nin 39. Maddesinin uygunlanmasının mümkün olup olmadığı konusundadır.
Uyuşmalığın çözümünde öncelikle konu ile ilgili mevzuat hükümlerinin açıklanması yerinde olacaktır.
01.07.1981 tarihinde yürürlüğe giren 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda uyuşmazlık ile ilgili düzenlemelerinin incelenmesinde;
“ Kanalizasyon harcamalarına katılma payı:
Madde 87 – Belediyelerce ve belediyelere bağlı müesseselerce, aşağıdaki şekilde kanalizasyon tesisi yapılması halinde, bunlardan faydalanan gayrimenkullerin sahiplerinden, Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı alınır:
a) Yeni kanalizasyon tesisi yapılması,
b) Mevcut tesislerin sıhhi ve fenni şartlara göre ıslah edilmesi.
İki ve daha fazla yol kenarında bulunan gayrimenkuller, hangi yoldaki kanalizasyona bağlanmış ise, payın hesabında o yola ait kanalizasyon giderleri nazara alınır.
Su tesisleri harcamalarına katılma payı:
Madde 88 – Belediyelerce veya belediyelere bağlı müesseselerce beldede aşağıdaki şekillerde su tesisleri yapılması halinde, dağıtımın yapıldığı saha dahilindeki gayrimenkullerin sahiplerinden, Su Tesisleri Harcamalarına Katılma Payı alınır:
a) Yeni içme suyu şebeke tesisleri yapılması,
b) Mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı.
Birden fazla yol kenarında bulunan gayrimenkullere ait payın hesabında, bunların yalnız suya bağlandıkları yol üzerindeki uzunlukları esas alınır.' şeklinde düzenlendiği görülmektedir.
Payların hesaplanması:
Madde 89/a- Katılma payları bir program dahilinde veya istek üzerine doğrudan doğruya yapılan işlerde, bu hizmetlerden dolayı yapılan giderlerin tamamıdır. Şu kadar ki yapılacak giderler peşin ödendiği takdirde bu paylar ilgililerden % 25 noksanıyla alınır. Ancak bu tür hizmet giderleri bayındırlık ve iskan bakanlığı ile iller bankası tarafından tespit edilen ve yayınlanan rayiç ve birim fiyatlara göre hesaplanan tutarları aşamaz.
Özel devlet yardımları, karşılıksız fon tahsisleri, bu işler için yapılacak bağış ve yardımlar ve istimlak bedelleri giderler tutarından indirilir.
Payların tahakkuk şekli:
Madde 90- Yol Harcamalarına Katılma Payı, bu hizmetin yapıldığı yollardan faydalanan, Su Tesisleri İle Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payları ise hizmetten faydalanma şekillerine göre ilgili gayrimenkul sahipleri arasında ve 89'uncu maddeye göre hesaplanan katılma payları toplamının ilgili gayrimenkullerin vergi değerleri toplamına oranlanarak dağıtılması suretiyle hesaplanıp tahakkuk ettirilir. Şu kadar ki, ibadet yerleri hakkında harcamalara katılma payı tahakkuku yapılmaz.
Tahakkuk zamanı:
Madde 91- Harcamalara katılma paylarının tahakkuku, işler hangi ihale usulü ile yapılmış olursa olsun, hizmetin tamamlanarak halkın istifadesine sunulmuş olmasından sonra yapılır.
Ancak, yapılacak yazılı tebliğ ile verilecek süre içinde ilgililerin harcamalara katılma paylarını peşin ödemeyi kabul etmeleri halinde, bu paylar, kabule ilişkin yazılı başvuru tarihinden itibaren bir ay içinde tahakkuk ettirilir.
Payların ilanı:
Madde 92- Yukarıdaki maddelerde yazılı esaslar dairesinde hesaplanan paylar, mükelleflerin soyadları, adları, adresleri ve kendilerine isabet eden pay miktarını gösteren ve mahiyetlerine göre mahalle, cadde ve sokak itibariyle düzenlenecek tahakkuk cetvellerinin bir ay süre ile belediye ilan yerlerine asılması suretiyle ilan olunur.
Katılma payları tutarları mükelleflere ayrıca tebliğ olunur.
Tahsil şekli:
Madde 93- Harcamalara katılma payları belediyelerce veya bunlara bağlı müesseselerce, 92 nci maddeye göre payların ilan ve tebliğ edildiği yılı takip eden yıldan itibaren iki yılda ve dört eşit taksitte, peşin ödemelerle tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde tahsil olunur. Ancak, yukarıda yazılı ödeme sürelerini, ilgili belediyelerin teklifi üzerine, 5 yıla (peşin ödemelerde bir yıla) kadar uzatmaya ve buna göre taksit sürelerini tespit etmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bakanlar Kurulunca bu yetkinin kullanılması halinde, uzatılan ödeme süreleri için belediyeler, belediye meclislerinin kararı üzerine ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca alınan tecil faizi oranını aşmamak üzere faiz alabilirler.
Satış, hibe ve trampa gibi devir hallerinde ferağ sırasında o tarihe kadar ödenmemiş taksitler peşin olarak tahsil olunur.
Harcamalara katılma payına tabi gayrimenkullerin listesi belediyelerce ilgili tapu dairelerine bildirilir. Bu gayrimenkullerin satış, hibe ve trampaları halinde tapu dairesi payın tahsilini sağlamak üzere, belediyeyi haberdar eder ve pay ödenmedikçe intikal işlemi yapılmaz.
Yönetmelikle tespit olunacak hususlar:
Madde 94- Harcamalara Katılma Paylarının uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye, Bayındırlık ve İmar ve İskan Bakanlıklarının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca düzenlenecek bir yönetmelikte belirtilir.”
Kanun koyucu 94’üncü maddede konu ile ilgili yönetmelik çıkarma yetkisini İçişleri Bakanlığına vermiş olup, bu yetkiye istinaden İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun Harcamalara Katılma Payları ile İlgili Hükümlerin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 21.08.1981 tarihli 17435 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış ve 01.07.1981 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmelik hükümlerine göre;
“Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı
Madde 8- Belediye veya bağlı kuruluşlarınca, belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde,
a) Yeni kanalizasyon tesisi yapılması,
b) Mevcut tesislerin sıhhi ve fenni şartlara göre ıslah edilmesi hallerinde, bu tesislerden faydalanacak gayrimenkullerin sahiplerinden Kanalizasyon Harcamalarına katılma payı alınır. İki veya daha fazla yol kenarlarında bulunan gayrimenkuller hangi yoldaki kanalizasyona bağlanmış iseler, payın hesabından o yola ait kanalizasyon giderleri nazara alınır.”
Katılma payının hesabında Yönetmeliğin yol harcamalarına katılma payı ile ilgili 5’inci maddesinde düzenlenen usulün izlenmesi gerektiği, 9’uncu maddede “Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı bu yönetmeliğin 5'inci maddesinde belirtilen esaslar dahilinde hesaplanır” denilmek suretiyle belirlenmiştir.
Yönetmeliğin bahsi geçen 5’inci maddesinde “Bayındırlık Bakanlığı ve İller Bankası Genel Müdürlüğünün o yıllar için tespit ederek yayınlandığı birim fiyatlar ve rayiçlere göre hesaplanan gerçek bedeli” geçmemesi kaydıyla yapılan işin giderinden, özel Devlet yardımları, karşılıksız fon tahsisleri, bu işlem için yapılan bağış ve yardımlar ile istimlak bedelleri düşüldükten sonra kalan tutarın üçte birinin hizmetten yararlanan gayrimenkul taşınmaz sahibi mükellefler adına Belediye Encümeninin kararını müteakip tahakkuk ettirileceği düzenlenmiştir.
Aynı usulün, 12’nci maddeye göre yeni içme suyu şebeke tesislerinin yapılması veya mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı hallerinde, dağıtımın yapıldığı saha dâhilindeki gayrimenkul sahiplerinden tahsil edilecek su tesisleri harcamalarına katılma payının belirlenmesinde de uygulanacağı 13’üncü maddede hükme bağlanmıştır.
Devam eden maddelere göre harcamalara katılma payının üst sınırı bina ve arsaların vergi değerinin yüzde birini geçemez (m.16). Bu esaslara göre hesaplanan tahakkuk cetvelleri bir ay süre ile Belediye ilan tahtasında ve varsa belediye ses yayın aracı ile ilan edilir ve tutarlar mükelleflere ayrıca tebliğ olunacağı gibi tahsilde de bu tebliğ tarihi esas alınır (m. 19).
Yönetmeliğin açıklanan bu ayrıntılı düzenlemeleri, dayanağı olan 2464 sayılı Kanunla örtüşmektedir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerin incelenmesinde; davacının ... İli, ... İlçesi ... Köyü 2054 sayılı parselde kayıtlı 10 no.lu bağımsız bölümü 18.04.2008 tarihinde satın aldığı ve davalı kuruma abonelik başvurusunda bulunduğu, davanın devamı sırasında davacının 26.08.2013 tarihinde 11.233,44 TL kanal katılım ve şebeke bedellerini ödeyerek davalı kurum ile abonelik sözleşmesi yaptığı anlaşılmaktadır.
Davalı kurum tarafından dosyaya sunulan yazılarda söz konusu yerleşim alanındaki ada içi şebeke hattının kooperatif tarafından, ada dışı şebeke hattının kurumları tarafından yapıldığı, 28.03.2007 tarihinde yeni şebek hattı geçirilerek pissu kanalizayon şebeke ıslah ve yenileme çalışmalarının tamamlandığı, aynı bölgede kurumları tarafından 26.11.2009 tarihinde yeni kanalizasyon şebekesi döşenerek mevcut şebekenin revize edilerek iyileştirilmesi ve ıslah çalışmasının ihale usulü olarak kanal yatırım daire başkanlığına bildirildiği belirtilmiş, içme suyu hattına ilişkin olarak ise yalnızca ... Bölge Müdürlüğü'nce yapıldığı bilgisi verilmiştir.
Uyuşmazlığa konu olayda, davacının abonelik talebi üzerine davalı kurum, Aski Tarifeler Yönetmeliği'nin 39. Maddesinin (... 2. Vergi Mahkemesinin 02.05.2012 gün ve 2011/543 E., 2012/963 K. sayılı kararı ile) iptal edilmiş olması sebebi ile uygulamaya koyduğu, 04.07.2012 tarih ve 164 no.lu yönetim kurulu kararı ile değişik 'Aski Genel Müdürlüğü Su ve Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payları ve Tahsilat Uygulama Yönergesi'nde belirlenen usule (formüle) dayalı olarak pay bedeli tahakkukunda bulunmuştur.
Yargılama sırasında düzenlenen ve mahkemece hükme esas alınan 22.01.2016 tarihli bilirkişi raporunda da aynı şekilde abonelik başvuru tarihi (2013 yılı) itibari ile yürürlükte olan 04.07.2012 tarih ve 164 no.lu yönerge hükümlerine (formülüne) göre hesaplama yapılarak; davacının ödemesi gereken kanal katılım ve şebeke hisse bedeli 11.257,16 TL olarak tespit edilmiştir.
Ancak yukarıda da açıklandığı üzere, dava konusu kanalizasyon ve su tesisleri harcamalarına katılım paylarına ilişkin usul ve esaslar 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nda ve bu kanuna dayalı olarak İç İşleri Bakanlığı tarafından çıkarılan 'Belediye Gelirleri Kanunu'nun Harcamalara Katılma Payları ile ilgili Hükümlerin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik'te düzenlenmiş olup, bu bedellerin tahsilinde iş bu kanunda belirlenen düzenlemelerin (yol ve yöntemin) esas alınması gerekecektir. Davalı idarenin 2464 sayılı yasaya ve ilgili yönetmeliğe dayanmadan ve bu yasal düzenlemelerle sınırları çizilmiş olan kurallara uymadan kişilerden herhangi bir tahsilat yapması, bu nedenlerle mümkün değildir.
Davalı idarenin ancak Belediye Gelirleri Kanunu çerçevesinde yapılacak hesaplama ile belirlenecek katılım payını, bu Kanunda düzenlenen sınırlamaları aşmamak ve kanuni prosedürü uygulamak kaydıyla, bu bedelleri hizmetten istifade eden taşınmazların şebeke veya kanalın tamamlanarak hizmete sunulduğu yahut mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı tarihinde maliki olan kişilerden Belediye Gelirleri Kanununu ve İç İşleri Bakanlığı yönetmeliğinin belirlediği usul ve sınırlar dâhilinde tahsil edilmesi gerektiği açıktır.
O halde mahkemece, ilgili yasal düzenlemeler uyarıca, davalı idarenin, davacının taşınmaza malik olduğu tarihten sonra yapmış olduğu bir kanal ve şebeke hizeti ya da mevcut alt yapının tevsii veya ıslahı şeklinde bir hizmeti var ise ancak bunun bedelini davacı malikten talep edebileceği, davacının malik olduğu tarihten önce yapılan bu hizmetlerin bedelini ise hizmetin yapıldığı tarihten sonra malik olan davacıdan isteyemeyeceği gözetilerek, öncelikle davalı kurumun dava konusu bölgede ( ... İlçesi ... Köyü 2054 sayılı parselde) su ve kanalizsyon hattı yapıp yapmadığı, yapmış ise hangi tarihte yapıldığı kesin olarak saptadıktan sonra, şayet davalı kurum tarafından davacının dava konusu taşınmaza malik olduğu tarihten sonra bu yönde bir hizmet sunulmuş olduğu tespit edilir ise, bu durumda davalı idarenin yeni kanal katılım ve şebeke hisse bedelini veya mevcut su ve kanalizasyon şebekelerinin ıslahı yada tevsii bedellerini Belediye Gelirleri Kanunu hükümlerinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde tahsil edebileceği dikkate alınarak, davacıdan tahsili gereken kanal katılım ve şebeke hisse bedelinin Belediye Gelirleri Kanunu'nda ki mevcut hükümler çerçevesinde belirlenerek hasıl olacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulmuş olması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428.maddesi gereğince davacı yararına BOZULMASINA, 6100 sayılı HMK'nun geçici madde 3 atfıyla 1086 sayılı HUMK.nun 440.maddesi gereğince karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 16.04.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.